ذهن و باورهای ما چقدر قدرت دارند؟ باورها چقدر در زندگی ما تعیین‌کننده‌اند؟ آیا می‌توان با تغییر باورها به همه خواسته‌ها رسید؟ تلقین چه میزان از زندگی ما را کنترل می‌کند؟ آیا تلقین می‌تواند با نتایج دلخواه برای ما همراه باشد؟ اگر آری چگونه؟! همه این‌ها سؤالاتی‌اند که در مقاله قدرت باور پاسخ خواهیم داد!

 

تعریف باور؛ باورها دقیقاً چه هستند و چقدر قدرت دارند؟

باور نوع نگاه ما به جهان است. در واقع هر یک از ما میل داریم که یک سری از ایده‌ها را راستین و حقیقی بدانیم و نسبت به آن‌ها نگرش خاص خود را داشته باشیم. تأثیر باور در زندگی ما بر هیچ‌کس پوشیده نیست و همه ما می‌دانیم که باورهای ما نقش کلیدی را در مسیر زندگی ما بازی می‌کنند و قدرتمندند. بااین‌حال میزان قدرتمندی باورها همواره مورد بحث و پژوهش بوده است. یکی از حوزه‌هایی به بررسی قدرت باور ذهن و تأثیر تلقین می‌پردازد آزمایش‌های اثر پلاسیبو (Placebo effect) هستند. ابتدا نگاهی به تعریف این اثر می‌اندازیم و در ادامه به سراغ بررسی ابعاد مختلف اثر پلاسیبو می‌رویم.

مقاله کامل زیر را در زمینه باورها مطالعه کنید: باور چیست؛ آیا باورها قابل تغییر هستند؟

 

اثر پلاسیبو چیست؟ چه ارتباطی با قدرت باور دارد؟

 

اثر پلاسیبو و یا دارونما به بررسی قدرت تلقین و ذهنیت انسان‌ها در نتایج به‌دست‌آمده در زندگی‌شان می‌پردازد. در آزمایش‌های اثر پلاسیبو پژوهشگران به شرکت‌کنندگان یک دارونما تزریق می‌شود و به شرکت‌کننده گفته می‌شود که داروی واقعی دریافت کرده.

برای مثال به ورزشکاران «آب مقطر» و یا «قرص شکر» می‌دهند و آن‌ها را فریب داده و می‌گویند که هورمون و یا قرص‌های آمینواسیدی دریافت کرده‌اند. در مرحله بعد تأثیر این تلقین بر رشد قدرت و عضلات آن فرد سنجیده می‌شود. به‌صورت کلی این سری آزمایش‌ها در جهت بررسی قدرت باور و تلقین انجام می‌شوند.

 

مروری بر چند تحقیق در حوزه پلاسیبو

در این قسمت از مقاله قدرت باورها، بیایید تحقیقات علمی در مورد اثر پلاسیبو را بیشتر بررسی کنیم:

 

اثر پلاسیبو در ورزشکاران

در پژوهشی (1) در سال 2008 افراد به دو گروه تقسیم شدند. به یکی از گروه‌ها مقداری از یک قهوه کاملاً بی انرژی داده شد ولی به آن‌ها گفتند که حدود 400 میلی‌گرم قهوه دریافت کرده‌اند. سپس از آن‌ها درخواست کردند که حرکت جلو پا دستگاه را تا حد ممکن تکرار کنند. نتایج نشان داد که در گروه کنترل تغییری ایجاد نشده بود اما گروهی که گمان می‌کردند چهارصد میلی‌گرم قهوه دریافت کرده‌اند به مراتب تکرارهای بیشتری را در حرکت جلو پا دستگاه ثبت کردند.

 

اثر پلاسیبو در درمان افسردگی و اضطراب

در پژوهشی (2) به آزمودنی‌ها قرص شکر داده شد و به آن‌ها گفتند که قرص ضدافسردگی دریافت کرده‌اند. نتایج نشان داد که بعد از مدتی میزان افسردگی افراد پایین‌تر آمده بود. این مسیر برای درمان اضطراب نیز در پژوهش‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته است.

 

اثر پلاسیبو در بیماری‌های جسمی

در پژوهشی (3) یک سری از افراد که اختلال نعوظ داشتند در آزمایشگاه حاضر شدند. در مرحله بعد آن‌ها به سه گروه تقسیم شدند. به گروه اول گفته شد که یک قرص واقعی برای درمان نعوظ دریافت می‌کنند. به گروه دوم گفته شد که یا قرص واقعی و یا یک دارونما (پلاسیبو) به آن‌ها می‌دهند. به گروه سوم نیز گفته شد که به آن‌ها پلاسیبو می‌دهند؛ اما همه این تقسیم‌بندی‌ها فریبکاری بود و هر سه گروه پلاسیبو دریافت کردند. در واقع همه این افراد یک دارونما دریافت کرده بودند و اصلاً خبری از داروی واقعی نبود.

از بین این سه گروه، گروه اول بیشترین میزان درمان را داشتند. در واقع همه گروه‌ها یک دارونما دریافت کرده بودند ولی همین‌که به گروه اول تلقین کرده بودند که داروی واقعی برای رفع مشکل نعوظ دریافت کردند باعث شده بود که آن‌ها بیشترین میزان درمان را داشته باشند.

 

قدرت تلقین و قدرت باور

 

در مورد میزان قدرتمندی و اثربخشی تلقین پژوهش‌های زیادی انجام شده است. در پژوهشی (4) قدرت اثر دارونما بر روی فعالیت بدنی ورزشکاران در 12 پژوهش مختلف به صورت خلاصه گردآوری شد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که در بین ورزشکاران «حرفه‌ای» تأثیر این اثر بین 1 تا 10 درصد است.

برای مثال اگر ما به یک بدن‌ساز حرفه‌ای آب‌مقطر تزریق کنیم و به او بگوییم که هورمون دریافت کرده و سپس از او بخواهیم که به سراغ زدن حرکت پرس سینه برود، قدرت او می‌تواند بین یک تا ده درصد افزایش یابد. این تحقیق همچنین نشان می‌دهد که اثر تلقین در بین ورزشکاران مبتدی و غیرحرفه‌ای تا حدود 20 درصد می‌تواند افزایش یابد. برای مثال اگر همان مسیر قبل را بر روی یک بدن‌ساز مبتدی تکرار کنیم میزان قدرت او در زدن حرکت پرس سینه می‌تواند تا 20 درصد افزایش یابد. به‌صورت کلی اثربخشی پلاسیبو در شرایط عادی معمولاً کمتر از 20 درصد است؛ اما این اثربخشی را می‌توان به کمک شرطی‌سازی افزایش داد.

 

اثر پلاسیبو و شرطی‌سازی

برای بررسی ارتباط اثر پلاسیبو و شرطی‌سازی باید به سراغ تحقیقات آقای فابریزیو بندِتی (5) برویم. ایشان سال‌ها در زمینه اثر پلاسیبو مشغول به تحقیق بوده‌اند و شاید سرشناس‌ترین فرد در این حوزه باشند. ایشان در سال 2020 کتابی (6) را با عنوان «Placebo effects» منتشر کردند که خواندن آن بسیار می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد. علاوه بر نتایجی که در بقیه پژوهش‌ها به‌دست‌آمده ایشان یک جنبه مهم دیگری را به ما نشان می‌دهند و آن هم نقش شرطی‌سازی در اثر پلاسیبو است. بندتی در آزمایش‌هایش ابتدا داروی واقعی به افراد تزریق می‌کند، بعد افراد تأثیر آن داروی واقعی را خیلی ملموس می‌بینند. در مرحله بعدی اما به فرد دارونما تزریق می‌کنند و به او میگویند که باز هم داروی واقعی دریافت کرده است. برای مثال به یک بدن‌ساز آمینو اسید می‌دهند، بعد که بدن‌ساز میزان رشد عضلاتش بر اثر آمینو را دید و از تاثیرش مطمئن شد، به او «قرص شکر» می‌دهند و می‌گویند که باز هم آمینواسید دریافت کرده است. در مرحله بعد میزان رشد عضلاتش را بررسی می‌کنند. ایشان این کار را پیش‌شرطی‌سازی (Preconditioning) می‌نامند.

این کار یک، دو یا سه بار باید انجام شود تا شرطی‌سازی صورت بگیرد و یادگیری اتفاق بیفتد. در مرحله بعد با استفاده از یک دارونما می‌توان اثر تلقین را خیلی قوی‌تر مشاهده کرد. به‌صورت کلی خلاصه این آزمایش‌ها این است که اثر پلاسیبو به تنهایی قدرت خیلی کمی دارد و زمانی می‌تواند قدرتمندتر شود که از قبل با استفاده از یک داروی واقعی در ذهن افراد یک شرطی‌سازی صورت بگیرد. در واقع تلقین مستقیم خیلی نمی‌تواند اثربخش باشد و باید با یک شرطی‌سازی همراه شود.

 

عوامل مؤثر بر پلاسیبو (دارونما)

 

با عوامل مؤثر در دارونما یا همان پلاسیبو در این بخش از مقاله قدرت باورها، آشنا می‌شویم:

 

1. عوامل ژنتیک

تحقیقات جدیدی (7) در ارتباط با اثر پلاسیبو منتشر شده‌اند که نشان می‌دهند تلقین‌پذیری در بعضی از افراد زمینه ژنتیک دارد و اثر بیشتری روی این گروه می‌گذارد. این افراد را پاسخ دهنده به پلاسیبو (Placebo Responders) نامیده‌اند. به این معنی که تلقین و دارونما اثر بیشتری بر این افراد می‌گذارد.

 

2. عوامل فرهنگی

عامل بعدی فرهنگ و رسم و رسومات فرهنگی و معنادار بودن و یا نبودن یک تلقین برای افراد است. مثلاً بعضی از پژوهش‌ها (8) نشان می‌دهند که یک سری از آزمایش‌های پلاسیبو در بعضی از فرهنگ‌ها اثربخشی بیشتری دارد. برای مثال در فرهنگ بعضی از چینی‌ها تأثیر ماه تولد بر زندگی و مرگشان یک امر پذیرفته شده است. این باور باعث می‌شود که تلقین در این موارد بر چینی‌ها اثرگذار باشد ولی در بین آمریکایی‌ها هیچ اثر خاصی را نداشته باشد.

 

3. عوامل اجتماعی

عوامل اجتماعی زیادی از جمله رابطه با فرد تلقین کننده و میزان اعتماد بین دو فرد می‌تواند از اثربخشی تلقین کم یا زیاد کند. برای مثال اینکه یک فرد از یک دکتر معتبر یک دارونما دریافت کند در میزان اثربخشی آن دارو خیلی می‌تواند اثربخش باشد.

 

4. عوامل فردی

عوامل فردی دیگری از جمله انتظارات و سوابق فردی می‌توانند در میزان قدرتمندی تلقین اثرگذار باشند. برای مثال تلقین در بین ورزشکاران مبتدی به نسبت ورزشکاران حرفه‌ای اثرگذاری بیشتری دارد.

 

شبه علم در مورد پلاسیبو چه می‌گوید؟

در بسیاری از شاخه‌های شبه‌علمی از جمله NLP آنچه که باعث می‌شود این شاخه‌ها علی‌رغم علمی نبودنشان بعضی‌اوقات مؤثر واقع شوند همین اثر پلاسیبو است. فرد با استفاده از این شاخه‌ها ممکن است به نتایج مثبتی برسد اما این دلیل بر اثربخش بودن آن شاخه نیست بلکه می‌تواند ناشی از اثر پلاسیبو باشد. در واقع فرد به نتایج مثبتی می‌رسد اما نه به این دلیل که آن شاخه شبه‌علمی اثربخش است بلکه به این دلیل که خود انتظار نتایج مثبتی را دارد.

 همان‌طور که در ابتدا توضیح دادیم هر چیزی از جمله داروهای مختلف برای گرفتن تأیید برای عرضه نیازمند اندازه‌گیری اثر پلاسیبو است. در بسیاری از شاخه‌های شبه‌علمی اگر اثر پلاسیبو در نظر گرفته شود آن شاخه کاملاً بی‌اثر می‌شود.

 

پلاسیبو و قانون پر سر و صدای جذب!

 

قانون جذب یکی از مهم‌ترین شاخه‌های شبه‌علمی است. افراد ممکن است که آزمایش‌های پلاسیبو را به عنوان دلیلی برای تأیید اثربخشی قانون جذب استفاده کنند اما ما باید بسیار هوشیار باشیم و به تفاوت‌های موجود توجه داشته باشیم تا به دام سواستفاده‌گران نیفتیم. تفاوت اول اثر پلاسیبو و قانون جذب در این است که در آزمایش‌های پلاسیبو تلقین به‌صورت فریبکارانه و ناآگاهانه اتفاق می‌افتد و این‌گونه نیست که فرد خود چیزی را به خود تلقین کند. تفاوت دیگر در این است که در آزمایش‌های پلاسیبو قدرت باور به حوزه‌های خاصی محدود است و در همه حوزه‌ها اثربخش نیست. از این گذشته نیز قدرت پلاسیبو یک قدرت ماورایی و جادویی نیست و محدود است. در واقع ابداً این‌گونه نیست که با تغییر ذهنیت و باورها بتوان به هر چیزی دست یافت.

 

سخن پایانی

در این مقاله ما به بررسی قدرت باور و تلقین به کمک آزمایش‌های اثر پلاسیبو پرداختیم. برای جمع‌بندی باید بگوییم که باورها نقش خیلی مهمی را در زندگی ما بازی می‌کنند و ما با تغییر ذهنیتمان می‌توانیم مسیر زندگی را بر خود هموارتر کنیم. البته ما نباید فراموش کنیم که باورها فقط بخشی از مسیر را کنترل می‌کنند و قدرت باورها محدود است و ما با یک قدرت جادویی و ماورایی روبرو نیستیم

 

منابع:

1. pubmed.ncbi
2. www.frontiersin.org
3. pubmed.ncbi.nlm
4. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
5. scholar.google.com
6. global.oup.com
7. www.ncbi.nlm.nih.gov
8. pubmed.ncbi

 

بعد از خواندن این مقاله درباره قدرت تغییر باورها، با دقیق‌ترین مطالب در مورد شبه علم، ضد علم و علم در این دوره رایگان مهمان ما باشید…! تاکنون بیش از 4 هزار نفر این دوره رایگان را دیده‌اند و بیش از 98 درصد رضایت داشته‌اند! روی لینک زیر کلیک کنید: