هرکدام از ما با نگاه به مسیر زندگی‌مان و با قدم ‌گذاشتن در مسیر رشد به این نتیجه می‌رسیم که نیازمند ایجاد تغییرات مهمی در زندگی و عادت‌هایمان هستیم. کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که در زندگی‌اش دغدغه «تغییر» نداشته باشد؛ چرا که کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که دغدغه «بهتر شدن» را نداشته باشد. تغییر و رشد به طرز خیلی عمیقی به یکدیگر گره خورده‌اند و باید اعتراف کرد که تغییر اصلی‌ترین لازمه رشد است. برای دستیابی به این موضوع و ایجاد تغییرات مختلف ما به درک عمیق از مفهوم تغییر و چگونگی ایجاد آن نیازمندیم. در این مقاله، در ابتدا به مفهوم تغییر و دلیل ترسمان از تغییر صحبت می‌کنیم و در آخر نیز به بررسی راهکارهای عملی برای ایجاد تغییر در زندگی می‌پردازیم.

 

تغییر به چه معناست

شاید در نگاه اول تغییر کلمه‌ای کاملاً ساده به نظر برسد. با این حال نباید فراموش کنیم که تغییر یکی از بنیادی‌ترین موضوعاتی است که بشر با آن سروکار داشته است. اگر به همه جنبش‌ها و انقلاب‌هایی که تاکنون صورت گرفته‌اند بنگریم، اگر به تمام جنگ‌هایی که تاکنون اتفاق افتاده‌اند بنگریم، اگر به تمام دویدن‌ها و جنب‌وجوش‌های روزانه انسان‌ها بنگریم، می‌بینیم که همه‌ آن‌ها یک هدف مشترک دارند و آن هدف چیزی نیست جز «تغییر»!

 

ابعاد عصب‌شناختی و روان‌شناختی تغییر

در طول زندگی و با تکرار و تمرین‌های مختلف، عادات و الگوهای رفتاری مختلفی را شکل می‌دهیم. این رفتارها را می‌توان از نظر روانی و عصب‌شناختی مورد بررسی قرارداد. از طرفی ما برای تغییر رفتارهایمان نیازمند به تغییر الگوهای ذهنی و باورهایمان هستیم. از طرف دیگر هم نباید فراموش کنیم که در طول زندگی مسیرهای عصبی خاصی در مغزمان ایجاد می‌شوند. خیلی اوقات تغییر نیازمند ایجاد راه‌های عصبی جدید با کمک محرک‌ها و رفتارهای جدید است.

 

اهمیت و ارزش تغییر در زندگی

 

حال که به درک بهتری از تغییر رسیده‌ایم لازم است که کمی دقیق‌تر به این سؤال پاسخ دهیم که اصلاً چرا به تغییر نیازمندیم و چرا باید تغییرکنیم؟! این دلایل را مرور کنیم:

 

1. تغییر بقای‌ شما را تضمین می‌کند

محیط اطراف ما مدام در حال تغییر و نو شدن است. با این حال اگر نتوانیم با ایجاد تغییرات جدید با محیط اطراف خود سازگار شویم، خطراتی متوجه بقایمان می‌شود. پس ضروری است که با محیط اطراف سازگار باشیم و مدام تغییرات متناسب با محیط بیرونی را در خود ایجاد کنیم.

 

2. تغییر فرصت‌های جدیدی را برای شما فراهم می‌کند

تغییر ما را به فرد متفاوتی تبدیل می‌کند و توانایی‌های جدیدی نیز به ما می‌افزاید. بدون شک با تغییر فرصت‌های جدیدتری نیز روبروی ما قرار دارد و ما می‌توانیم بهره بهتری از زندگی ببریم.

 

3. تغییر کردن به زندگی شما معنا می‌بخشد

تغییر بدون هدف‌ گذاری و برنامه‌ریزی ممکن نیست. هرکدام از این اهداف می‌توانند معنای جدیدی را به زندگی ما ببخشد و رنگ و بوی جدیدی به زندگی ما عرضه کند.

 

4. تغییر به شما کمک می‌کند الگوها و عادت‌های قدیمی مخرب را با الگوهای جدید و سالم جایگزین کنید

تغییر می‌تواند با نتایج مثبت زیادی برای ما همراه باشد و بر کیفیت زندگی ما بیفزاید. در واقع جایگزینی الگوهای کهنه و ناسالم با الگوهای جدید و سالم بدون شک کیفیت زندگی ما را افزایش می‌دهد.

 

5. تغییر شخصیت شما را رشد می‌دهد و شما را برای رویارویی با جهان بیرون آماده می‌کند

نباید فراموش کنیم که مهم‌ترین تغییرات از درون آغاز می‌شوند. ما با کار کردن روی ابعاد مختلف شخصیتمان می‌توانیم به فرد بهتر و قوی‌تری تبدیل شویم و بهتر با سختی‌های زندگی مواجه شویم. تغییر علی‌رغم مهم و ارزشمند بودنش برای خیلی از ما انسان‌ها ترسناک است. تغییر هیچ‌گاه ساده نبوده و برای همه ما با ترس همراه بوده. در این قسمت به دلیل ترس‌مان از تغییر می‌پردازیم.

 

چرا از تغییر می‌ترسیم

 

اما چرا از تغییر می‌ترسیم؟ به این دلایل:

 

1. میل سیستم مغزی و روانی ما به الگوهای آشنا

اولین دلیل را باید در ترجیحات تکاملی مغزمان (1) جستجو کنیم. مغز ما به‌صورت خودکار ثبات را به تغییر ترجیح می‌دهد و علاقه زیادی به الگوها و رفتارهای تکراری دارد. در واقع تغییر برای همه ما با ابهام همراه است و بر پیش‌بینی‌ناپذیری زندگی‌مان می‌افزاید. از این رو مغز ما ترجیح می‌دهد که به الگوهای قدیمی خود بچسبد.

این ترجیح را فروید (2) به گونه‌ای متفاوت و تحت عنوان اجبار تکرار (Repetition compulsion) بیان می‌کند. در واقع فروید می‌گوید که سیستم روانی ما علاقه شدیدی به تکرار الگوهای آشنا دارد، چرا که الگوهای ناآشنا به عنوان یک خطر و تهدید در سیستم روانی ما تفسیر می‌شوند. این الگوهای آشنا ریشه در روابط ما با خانواده دارند و روابط و رفتارهای ما در بزرگ‌سالی را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند.

 

2. سخت و هزینه‌بر بودن تغییر در زندگی

از دیگر دلایلی که می‌توان با ترس از تغییر مرتبط دانست سخت بودن تغییر است. نباید فراموش کنیم زمانی که صحبت از تغییر می‌شود، صحبت از تغییر باورها و الگوها و مسیرهای عصبی‌ای ست که در طی سال‌ها زندگی ایجاد شده‌اند. در واقع تغییر برای سیستم مغزی و روانی ما پروسه‌ای بسیار هزینه‌بر است و این طبیعی است که ما نسبت به تغییر ترس داشته باشیم.

 

3. عدم خودباوری

ترس از تغییر هم‌چنین می‌تواند نشئت‌گرفته از شک و تردید در مورد توانایی‌ها و میزان خودباوری ما باشد. زمانی که از توانایی‌های خود مطمئن نباشیم و مدام با خود فکر کنیم که نمی‌توانیم از پس ایجاد یک تغییر برآییم، طبیعی است که در ذهن ما سخت‌تر و ترسناک‌تر جلوه کند.

 

4. کمال‌گرایی و ترس از شکست

عامل بعدی را می‌توان در کمال‌گرایی و ترس از شکست جست‌وجو کرد. در واقع کمال‌گرایی و ترس از شکست همواره یکی از مهم‌ترین موانع ایجاد تغییر بوده‌اند. با این حال ما نباید فراموش کنیم که شکست نیز جزیی طبیعی از مسیر رشد است و لزوماً هر تغییری نباید با موفقیت همراه باشد.

 

5. عوامل ژنتیکی

ترس از تغییر می‌تواند به فوبیا (metathesis phobia) تبدیل شود. زمینه‌های ژنتیک (3) در ایجاد این فوبیا بسیار مؤثرند و نقش عوامل ژنتیک در ترس از تغییر را نباید نادیده گرفت. حال که دلایل ترس از تغییر را بررسی کردیم لازم است به سراغ چند راهکار برای کنترل این ترس برویم.

 

چگونه ترس از تغییر خود را کنترل کنیم

 

با این راهکارها می‌توانید ترس از تغییر را مدیریت و کنترل کنید:

 

1. ترس خود را به رسمیت بشناسید

اولین و مهم‌ترین قدم در مواجهه با هر احساسی، معتبر دانستن و به رسمیت شناختن آن احساس است. پس در مواجهه با ترس از تغییر نیز باید به خاطر بسپاریم که تغییر کار ساده و یک شبه‌ای نیست و با هزینه‌های روانی زیادی همراه است. پس باید به خود حق دهیم که بترسیم.

 

2. به ذهن خود یاد بدهید آنچه آشنا است لزوماً در آینده به نتایج مثبتی منجر نمی‌شود

باید بدانیم تغییر الگوهای ذهنی کاری بسیار سخت است و به درون‌بینی و خودشناسی و کمک متخصص نیاز دارد. با این حال می‌توانیم با شناخت از الگوهای ذهنی‌مان جلوی انتخاب و تصمیم‌گیری بر مبنای الگوهای آشنا را بگیریم و با تمرین و تکرار به ذهنمان الگوهای جدیدتری را پیشنهاد دهیم. در واقع باید به این موضوع توجه داشته‌ باشیم که آنچه آشناتر است لزوماً مفید‌تر نیست و می‌تواند ریشه در الگوهای مخرب گذشته داشته باشد. چنین الگوهایی بدون شک در موقعیت آینده ما تأثیرگذار خواهند بود و ما را به دردسر خواهند انداخت.

 

3. از روانشناس و روان‌پزشک کمک بگیرید

همان‌طور که گفتیم ترس از تغییر می‌تواند ریشه در عدم خودباوری و یا زمینه‌های ژنتیک داشته باشد و می‌تواند به فوبیا تبدیل شود. به همین دلیل گاه ضروری است که برای کنترل این ترس از متخصصین این حوزه کمک بگیریم.

 

چگونه تغییر در زندگی ایجاد کنیم

 

حال که همه این مطالب را بررسی کردیم، زمان آن رسیده که به سراغ چگونگی ایجاد تغییر برویم.

 

1. خودتان را به خوبی بشناسید

همان‌طور که توضیح دادیم تغییر، کاری بسیار پرهزینه است و به راحتی نیز اتفاق نمی‌افتد. ما برای جابه‌جایی از یک وضعیت به وضعیتی دیگر نخست باید وضعیت کنونی خود را به خوبی بشناسیم. شناخت ما از خودمان می‌تواند با منعطف‌تر کردن ما، راه تغییر را برایمان هموارتر کند.

 

2. عادت‌های مخرب هسته‌ای و کلیدی خود را اصلاح کنید

خیلی از اوقات افراد به سراغ عادت‌های اشتباهی برای ایجاد تغییر می‌روند. برای مثال فردی را تصور کنید که قصد دارد به وزن خود بیفزاید. درست است که چنین فردی طبیعتاً بیش‌ترین دغدغه‌اش در رابطه با رژیم غذایی‌اش است، ولی نباید فراموش کرد که رژیم غذایی به شدت وابسته به سیستم خواب‌وبیداری ماست. طبیعی است زمانی که یک شخص ساعت دوازده ظهر از خواب برخیزید، انگیزه چندانی برای خوردن صبحانه نداشته باشد. حتی اگر صبحانه را در آن ساعت میل کند نیز نباید فراموش کرد که بدن آن شخص خیلی زودتر از ساعت دوازده به آن صبحانه به عنوان یک وعده غذایی نیاز داشته است. پس نباید نقش زنجیره‌وار عادت‌های هسته‌ای در سبک زندگی‌مان را فراموش کنیم.

 

3. افکار وسوسه‌انگیز خود را سرکوب نکنید

تصور کنید که شما قصد دارید به عنوان یک تغییر در سال جدید سیگار را ترک کنید. طبیعی است که در چنین شرایطی گاه و ناگاه با وسوسه مصرف سیگار روبرو شوید. تحقیقات (4) نشان می‌دهند که فرار و سرکوب افکار در چنین شرایطی معمولاً نتیجه عکس می‌دهد و در نهایت فرد موفق به ترک عادتش نخواهد شد. پس این خیلی مهم است که در مسیر تغییر سرکوبگر افکارتان نباشید بلکه آن‌ها را همان‌گونه که هستند ببینید و بپذیرید.

 

4. از روانشناس و روان‌پزشک کمک بگیرید

خیلی اوقات افراد خود را به دلیل عدم موفقیت در ایجاد تغییر سرزنش می‌کنند. با این حال بررسی دقیق‌تر این افراد نشان می‌دهند که عوامل روان‌شناختی مهمی از جمله افسردگی و اضطراب جلوی حرکت و موفقیت آن‌ها را گرفته است. تحقیقات (5) نشان می‌دهند که در چنین شرایطی فرد به‌جای دست‌وپنجه بیهوده بهتر است که به سراغ مسائل و مشکلات روان‌شناختی‌اش برود و مسیر تغییر را برای خود هموارتر کند.

 

5. بپذیرید که همه چیز را نمی‌توانید تغییر دهید

آخرین توصیه ما به شما این است که محدودیت‌های زندگی‌تان را بپذیرید. در واقع باید بپذیریم که کنترل تغییر همه مسائل در دست ما نیست و یک سری از تغییراتی که انتظارش را داریم امکان‌پذیر نیستند. در چنین شرایطی بهتر است به جای دست‌و پنجه‌زدن و چنگ انداختن به زندگی، شهامت به خرج دهیم و بپذیریم که کنترل همه چیز در اختیار ما نیست.

 

سخن پایانی

در این مقاله به‌صورت مفصل به موضوع تغییر پرداختیم. در ابتدا تغییر را تعریف کرده و ابعاد روانی و عصب‌شناختی آن را مورد بررسی قرار دادیم. در ادامه نیز ترس از تغییر و چگونگی کنترل آن و ایجاد تغییر را مورد بحث قرار دادیم. برای جمع بندی باید بگوییم که تغییر، فرایندی است که با قدم‌های کوچک و برنامه‌ریزی درست عملی می‌شود. باید در نظر داشته باشیم که تغییر وابسته به عوامل روان‌شناختی و عصب‌شناختی زیادی است و نباید از خود انتظار داشته باشیم که یک‌شبه تغییر کنیم. اول از همه باید محدودیت‌های خود را بشناسیم و در ادامه نیز با تلاش و پشتکار در مسیر رشد حرکت کنیم زندگی خود را بهبود ببخشیم. البته نباید فراموش کنیم که در این مسیر می‌توانیم از کمک متخصصین از جمله روانشناسان نیز بهره‌مند شویم. ما در تیم بیشتر از یک نفر نیز آموزش‌های زیادی در زمینه تغییر تهیه کرده‌ایم که بدون شک می‌توانند به افزایش آگاهی و کیفیت زندگی شما بیفزایند.

 

منابع

1. https://www.verywellmind.com/i-fear-change-how-to-cope-with-the-unknown-5189851#:~:text=The%20fear%20of%20change%2C%20or,moving%2C%20also%20known%20as%20tropophobia
2. https://dictionary.apa.org/repetition-compulsion
3. https://www.choosingtherapy.com/fear-of-change/
4.  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20660892/
5.  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28945183/#:~:text=Results%3A%20Marked%20differences%20between%20groups,that%20they%20were%20current%20smokers

 

لینک چند مقاله مفید دیگر در مورد تغییر و سبک زندگی:

• انواع طرز فکر | 7 طرز فکر خوب برای بهبود کیفیت زندگی
• چگونه احساس شادی کنیم ؟ 10 روش رایگان برای همین الان!

 

دوره دگرگونی؛ لذت تغییر با سیستم مغزی!

به عنوان توصیه پایانی، یک دوره فوق العاده به شما معرفی می‌کنیم. در دوره دگرگونی یاد می‌گیرید چگونه تغییرات دلخواهتان را به وجود آورید و برای اینکه دائماً نیاز به بررسی و صرف انرژی بالا نباشد،  یک سیستم در مغزتان برای ایجاد تغییرات مثبت شکل دهید:

روی لینک کلیک کنید: