نحوه ارائه سمینار – سمینار کارشناسی و کارشناسی ارشد

روزهای دوران دانشجویی می‌گذرند و خاطرات خوب و بدی از خودشان به یادگار می‌گذارند. این وسط بعضی از خاطره‌ها طوری هستند که با یادآوری‌شان می‌گوییم: اه اه چه روز بدی بود، یا می‌گوییم: یادش به خیر. چه حس خوبی داشتم. روزهایی که شما ارائه دارید، حالا سمینار، کنفرانس، تحقیق یا هر اسم دیگری که رویش بگذارید جز روزهایی هستند که معمولاً راحت فراموش نمی‌شوند. این نحوه ارائه سمینار شما مشخص می کند این روزها خوب باشند یا بد!

 

 

خوب بودن یا نبودن، مسئله این است؟

اما اثرگذاری این خاطرات وقتی بیشتر می‌شود که نحوه ارائه ما بر چیزهایی دیگر هم سایه انداخته باشد. مثلاً یک ارائه خوب می‌تواند شما را به بچه باحال کلاس تبدیل کند. یا این‌که نظر استاد شما را به شما مثبت کند که در ادامه کارتان در تمام درس‌هایی که با او خواهید داشت راحت‌تر خواهد بود. احتمالاً برای بعضی کارهای مشارکتی دعوت خواهید شد و بعدها دوستان شما از شما به‌عنوان یک آدم توانمند یاد خواهند کرد.

اگر از سطح ارائه‌های کلاسی بالاتر برویم، ارائه‌هایی که در جمع‌های علمی‌تر مثل کنفرانس ها، همایش‌ها، کنگره‌ها یا درس گروهی‌ها برگزار می‌شود می‌توانند سکوی پرتاب شما باشند یا پرتگاه موقعیت‌های شغلی آینده. گاهی اوقات یک نفر شرکت‌کننده یک سمینار علمی که شما در آن ارائه دارید ممکن است داور مصاحبه شما در مقطع تحصیلی بعدی باشند. یا مدیر شرکتی که به تخصص شما نیاز داشته باشد. پس سعی کنید آن را جدی بگیرید.

 

 

• بیشتر بخوانید: فن بیان چیست؟
• بیشتر بخوانید: تمرین فن بیان
• بیشتر بخوانید: آموزش صداسازی
• بیشتر بخوانید: کلمات محترمانه

 

 

اصلاً سمینار چیست؟

خوب کلمه سمینار از آن کلماتی است که همه هم می‌دانیم که چیست و هم نمی‌دانیم. سمینار دانشجویی یعنی این‌که یک نفر در حضور جمعی راجع به یک موضوع علمی صحبت کند و آن را به کمک اسلاید بیان کند. ین را همه میدانیم. این کار در انگلیسی به‌عنوان ارائه یا پرزنتیشن نامیده می‌شود که نوع دانشجویی آن خودش باز انواع مختلفی دارد. البته گاهی کلمه سمینار به‌تنهایی به‌عنوان سمینار کارشناسی ارشد به‌کاربرده می‌شود که منظور ما در اینجا حالت کلی آن است. اما چیزی را که به‌درستی نمی‌دانیم هدف از ارائه سمینار است و اصول انجام آن.

 

 

تفاوت سمینار و همایش و کنفرانس و …

سمینار ،همایش، کنفرانس، گردهمایی، کنگره، سمپوزیوم و اسامی مشابه آن همگی رویدادهای علمی هستند. سطح آن‌ها ممکن است متفاوت باشد،

بر اساس سلیقه برگزارکنندگان و نوع کاربردی که دارند اسامی مختلفی دارند. البته قوانینی هم برای نام‌گذاری آن وجود دارد که خارج از بحث ما در اینجاست. به‌عنوان یک دانشجو، شما در هرکدام از این‌ها که بخواهید ارائه‌ای انجام دهید باید یک سری اصول ارائه علمی را رعایت کنید. پس خیلی نگران اسم‌ها و عنوان‌ها نباشید.

 

انواع ارائه سمینار دانشجویی کدام هستند؟

به‌طورکلی چند دسته اساسی ارائه وجود دارد. نوع اول ارائه کلاسی است که معمولاً بخشی از نمره درس به آن اختصاص داده می‌شود و موضوع آن باید مرتبط با درس باشد.

نوع دوم ارائه‌های مرتبط با مقالات علمی ارائه‌شده به کنفرانس ها یا سمینارهای مرتبط با رشته شماست. در این نوع ارائه‌ها شما یک مقاله ارسال می‌کنید و در صورت پذیرفته شدن، ممکن است آن با را به‌صورت شفاهی یا پوستر ارائه کنید.

نوع سوم همه ارائه‌های مرتبط با پایان‌نامه شماست.

در این نوع ارائه‌ها مبنا کاری است که شما به‌عنوان تحقیق یا پژوهش در کارشناسی ارشد یا دکتری انجام می‌دهید. سه گروه اساسی در این دسته قرار می‌گیرند: ارائه برای پیشنهاد موضوع پایان‌نامه، ارائه گزارش پیشرفت کار و دفاع نهایی از رساله دکتری یا پایان‌نامه کارشناسی ارشد.

 

 

• بیشتر بخوانید: جملات قشنگ برای سخنرانی
• بیشتر بخوانید: جمله انگیزشی انگلیسی
• بیشتر بخوانید: سلام‌های باحال
• بیشتر بخوانید: صفات خوب

 

 

چرا باید ارائه علمی انجام بدهیم؟

شما زمانی که در حال تحصیل هستید یک مقداری اطلاعات علمی دریافت می‌کنید که معمولاً اصول و کلیات یک دانش هستند. بعد از مدتی باید اطلاعات شما سنجیده شود و یاد بگیرید که جواب سؤال‌های جزئی‌تر یا تخصصی‌تر مرتبط با رشته خود را به شکل علمی پیدا کنید. یا چیزهایی را که به شکل تئوری یاد گرفته‌اید در یک مورد واقعی به کار ببندید. اما آیا این کار را به روش درست انجام داده‌اید؟

ارائه علمی برای بررسی درستی تحقیق شما و به اشتراک گذاشتن تجربه و نتایج این کار اختراع‌شده است! پس هدف اول و اصلی از ارائه علمی پیدا کردن یک جواب درست برای یک سؤال درست از روش درست است.

 

 

البته باید دقت داشته باشیم که در بسیاری از علوم هیچ‌چیز قطعی نیست و منظور ما از درست بودن یک‌چیز، انجام دادن آن از روش‌های علمی است.

 

چطور برای ارائه مطلب پیدا کنیم؟

پس تا اینجا به این نتیجه رسیدیم که برای یک ارائه خوب باید محتوای خوب داشته باشیم. محتوای خوب چند ویژگی اساسی دارد:

اول این‌که هدف دارد، یعنی دقیقاً می‌دانید چه سؤالی پرسیده‌اید و در تحقیق خود به دنبال چه چیزی هستید.

دوم این‌که جواب سؤال را از منابع قابل‌اعتماد و به‌روزی پیداکرده‌اید. برای این کار باید احتمالاً به کتابخانه سری بزنید. اینترنت منبع خوبی برای پیدا کردن جواب همه سؤال‌ها نیست. می‌توانید عنوان مراجع را ازآنجا پیدا کنید. اما خود آن‌ها را احتمالاً نه!

سوم این‌که گزارش خوبی از کار خود ارائه می‌کنید.

 

 

 

• بیشتر بخوانید: چگونه ارائه کنفرانس خوبی داشته باشیم؟
• بیشتر بخوانید: نحوه شروع سخنرانی در جلسات

 

 

 

 

چگونه یک سمینار خوب ارائه کنیم؟

بعد از این‌که جواب سؤال خود را پیدا کردیم، باید آن را به شکل خوبی ارائه کنیم. در یک ارائه خوب شخص به شما این احساس را منتقل می‌کند که روی موضوع تسلط کافی دارد. یک گزارش به‌هم‌پیوسته و گیرا از داستان تحقیق خود تعریف می‌کند. در عین حال نقاط عطفی دارد که شنونده تغییرات بخش های مختلف مطلب را به خوبی متوجه می شود.

 

در این مدل ارائه‌ها شخص کار را به‌صورت جذابی شروع می‌کند. مقدمه طولانی و خسته‌کننده نیست و یک‌راست می‌رود سر اصل مطلب. روش انجام کار و نتایج را به‌خوبی توضیح می‌دهد و نتیجه‌گیری و پایان واضح دارد.

بخش های اصلی یک سمینار خوب

یک سمینار خوب چند بخش اصلی را باید حتما پوشش دهد و باید همخوانی بین بخش های مختلف آن وجود داشته باشد. زمان ارائه در سمینارهای دانشجویی معمولا حدود 20 دقیقه است. البته در بعضی موارد که دانشجو تدریس بخشی از درس را به عهده داشته باشد ممکن است تا 40 یا 45 دقیقه هم طول بکشد.

برای یک ارائه در حدود 20 دقیقه شما باید حد اکثر 25 اسلاید داشته باشید. این که تعداد اسلاید های شما زیاد باشد و شما مجبور شوید تعدادی از آن ها را سریع رد کنید یک نوع خودکشی در سمینار است! این کار را نکنید!

خوب بیایید ببینیم اسلایدهای شما باید شامل چه مواردی باشند:

اسلاید 1: اسلاید معرفی و عنوان سمینار و درس و نام شما و استاد راهنما به همراه لوگوی دانشکده و دانشگاه است. در این بخش احتمالا نمیتوانید خلاقیت زیادی به خرج دهید، اما روی فونت ها و اشتباهات املایی در همه جا و خصوصا در این اسلاید حساس باشید. باور کنید که گاهی در همین اسلاید اول سوتی های وحشتناکی رخ می دهد!

اسلاید 2: گفتیم یک ارائه خوب در واقع پاسخ به یک سوال است. اینجا جایی است که شما باید هدف از پژوهش را و در واقع سوال اصلی تحقیق را بیان کنید. خوب دست به کار شوید و نشان دهید که تحقیق شما مهم است!

به جای این که بگویید: “امروزه…” یا این که : ” در دنیای حاضر….”، یک کار بهتر انجام دهید. مثلا فرض کنید  موضوع ارائه شما نقش ایمنی در سازه هاست. می توانید ارائه تان را با یک نمونه حادثه شروع کنید.

 

اگر قرار است درباره کارآمدی یک سیستم سمینار بدهید می توانید با یک مثال نقض شروع کنید یا با یک نمونه موفق.

پس بهتر است اسلاید دوم که در واقع نقطه شروع ارتباط شما با مخاطب است، یک صفحه سفید نباشد که بالای آن نوشته شده: هدف از انجام تحقیق.

اسلاید 3: حالا سوال پژوهش خود را واضح توضیح بدهید و بگویید چرا این موضوع را انتخاب کردید ( تاکید دوباره بر موضوع)

اسلاید 4: یک دورنمای کلی از آنچه خواهید گفت ارائه بدهید. به نوعی فهرست مطالب را بگویید.

این بخش نهایتا باید 2 دقیقه از زمان شما را به خود اختصاص بدهد.

اسلاید 5 تا 7: داستان تحقیق را بگویید. چیزی را که دیگران تا اینجا انجام داده اند. ممکن است اسمش را بگذارند مروری بر پیشینه تحقیق. یا روند تغییرات یک چیز در طول زمان.

این بخش باید حدود 3-4 دقیقه از یک ارائه 20 دقیقه ای را پوشش دهد.

اسلاید 7 تا 12:

کاری که شما انجام داده اید و پژوهش شما. این بخش ممکن است فقط طبقه بندی شما باشد. یا یک مثال عملی کامل که شما آن را انجام داده اید. اگر کار شما فقط مقایسه و جمع آوری است باید در مورد معیارهای مقایسه حرف بزنید. اگر مصاحبه است درباره سوالات مصاحبه و دلیل انتخاب آنها. اما اینجا باید توضیح بدهید مساله را از چه راهی حل کرده اید.

بخش روش ها هم حدود 5 دقیقه از زمان شما را خواهد گرفت.

 

 

 

• بیشتر بخوانید: چیزهایی که در مدرسه و دانشگاه یاد نگرفتیم
• بیشتر بخوانید: تقویت حافظه برای درس خواندن

 

 

 

 

اسلایدهای 12-18: در این بخش نتایج کار خود را بگویید. توضیح بدهید که جواب سوال چیست! این بخش مهم ترین بخش کار شماست و زمانی در حدود 5 دقیقه را باید به آن اختصاص داد.

همخوانی و تعادلی که راجع به آن صحبت کردیم اینجا اهمیت پیدا میکند. وزن هر کدام  از بخش ها باید حفظ شود. ارائه های زیادی را دیده ام که دانشجو آن چنان در مروری بر ادبیات غرق می شود که انگار خودش کاری انجام نداده است. یا برعکس انگار کلا از اول تاریخ علم را خودش تجربه کرده است.

اسلاید های 18-20: آخرین بخش کار شما هم نتیجه گیری کار شماست و پیشنهاد جهت ادامه کار. در این بخش باید عصاره تحقیقتان را به مخاطب بچشانید. پس لازم است خودتان آن را حسابی امتحان کرده باشید.

 

دوره غیر حضوری فن بیان و سخنرانی را از دست ندهید

خیلی وقت ها در پایان صحبت از شما می پرسند: ” حالا همه این ها که گفتی یعنی چه؟” این سوالی است که در این دو- سه اسلاید آخر باید آن را توضیح داده باشید.

اسلاید21: منابع تحقیق شما: اگر از شما خواسته شده است که منابع را در اسلایدها بیاورید مهم ترین ها را در یک یا نهایت دو اسلاید لیست کنید که در صورت لزوم بتوانید به آنها ارجاع دهید.

اسلاید 22: این اسلاید هم که تشکر و قدردانی است. اینجا هم خلاقیت های بامزه ای می توانید به خرج دهید.

بعد از این که ارائه شما تمام شد، صفحه نمایش را روی وضعیت لیست اسلایدها قرار دهید تا در هنگام پرسش و پاسخ بتوانید به راحتی به اسلاید مورد نظر رجوع کنید.

 

کنترل استرس در سمینار

داشتن استرس در سمینار امری کاملاً طبیعی است. همه سخنران‌های حرفه‌ای هم آن را با خود دارند. پس سعی نکنید با روش‌های عجیب‌وغریب مثل قرص آن را نابود کنید. بلکه از آن برای بهتر کردن ارائه خود استفاده کنید.

اگر برای سمینار استرس دارید، خود را آماده کنید. آمادگی برای رویارویی با یک موقعیت یعنی اطمینان خاطر. پس تمرین کنید و تمرین کنید و تمرین کنید.

 

 

در ارائه سمینار برای سؤالات آماده شویم

پیش‌تر گفتیم که هدف از ارائه یک سمینار دانشجویی تمرین پاسخ دادن به سؤالات علمی و تبادل علمی است. خوب می‌شود تبادل علمی بدون سؤال پرسیدن باشد؟

عمده‌ترین سؤالاتی که در جلسه ارائه پرسیده می‌شود در چند حیطه قرار دارد:

• درباره موضوع شما و هدف از انتخاب آن
• درباره جزئیات روشی که به‌کاربرده‌اید
• درباره معنی نتایج تحقیق شما و استنباط آن‌

 

 

حالا اگر سمینار خود را به‌خوبی طراحی کرده باشید و جواب سؤالات بالا را بدانید احتمالاً به مشکلات بسیار کمتری بر خواهید خورد. البته یک‌راه بسیار خوب این است که سمینار خود را برای یک نفر که دانشی نزدیک به شرکت‌کنندگان در سمینار شما ( مثلاً همکلاسی‌ها) دارد ارائه کنید و از او بپرسید در کجا ابهام وجود دارد. بعد سعی کنید آن‌ها را برطرف کنید.

 

وقتی از آسمون سنگ بباره!

هرچقدر هم برای ارائه آماده‌باشید و روی محتوا تسلط داشته باشید و تمرین کنید بازهم ممکن است رعایت نکردن چند نکته کوچک برای شما حسابی دردسر درست کند. عمده این مسائل مربوط هستند به تکنولوژی! اگر درست از آن استفاده نکنیم چالش‌های بدی برایمان درست می‌کند. مثلاً ممکن است لپ‌تاپ شما با ویدیو پروژکتور اتاق ارائه وصل نشود. اگر روی کامپیوتر عمومی اتاق کارکنید فونت‌ها و ظاهر اسلایدهایتان به هم بریزد و یا اصلاً فایل‌هایتان بپرد و آن‌ها را پیدا نکنید.

 

 

پس حتماً اگر امکان‌پذیر هست از قبل هماهنگی وسایل را چک کنید. چند نسخه از ارائه خود پشتیبان تهیه کنید و با خیال راحت زودتر از ساعت مقرر به سر جلسه بروید.

امیدوارم جلسات ارائه سمینار شما به خاطرات خوب و پله موفقیت‌های شغلی و تحصیلی شما تبدیل شود.