مدتی پیش دوستم مصطفی را دیدم. مصطفی دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد بود. متوجه شدم دروس خود را به پایان رسانده اما چند ماهی است که فارغ‌التحصیلی او به علت عدم ارائه پایان نامه به تعویق افتاده است. مصطفی از سخنرانی و ارائه مطالب در حضور چند استاد نگران بود. می‌ترسید که مبادا نتواند ارائه خوبی داشته باشد. مصطفی می‌گفت: «مطمئنم که نمی‌تونم خوب دفاع کنم»

اگر چند سالی ار زندگی خود را بعنوان دانشجو سپری کرده‌ باشید حتما می‌دانید که یکی از بزرگترین معضلات دانشجویان که گاهی حتی خواب را بر چشم‌ها حرام می‌کند دفاع از پایان‌ نامه است. همان 15 الی 60 دقیقه جلسه دفاع از پایان نامه برای برخی از دانشجویان به قدری سخت می‌گذرد که گاهی دیده می‌شود مثل مصطفی، جلسه دفاع را ماه‌ها به تعویق می‌اندازند.

در این مقاله، روش‌هایی را بررسی می‌کنیم که در تمامی جلسات از جمله جلسه دفاع از پایان نامه، ارائه ما را بهبود می‌بخشد.

اما قبل از آن موافقید یک ویدئوی یک دقیقه‌ای در مورد شروع بد ببینیم؟ خوب است اول چند مورد از شروع های بد در سخنرانی را با هم ببینیم:

 

در مقاله نحوه شروع سخنرانی در جلسات هم می‌توانید در مورد شروع خوب و بد سخنرانی، بیشتر بخوانید.

اما به سراغ مقاله خودمان برویم. یکی از مهم‌ترین زمان های یک جلسه دفاع، شروع و آغاز جلسه است.

آغاز جلسه

با استفاده از اثر فون رستورف در شروع و آغاز صحبتمان، به راحتی می‌توانیم ارائه خود و در نتیجه جلسه دفاع را برای داوران و حضار، کاملاً جذاب کرده و نظر آنها را جلب کنیم.

ابتدا لازم است شروع‌های متداول رو بررسی کنیم. تقریباً اکثر جلسات دفاع از پایان‌نامه، با جملاتی که برای همه آشناست شروع می‌شوند.

• جملاتی ثابت و همیشگی (کلیشه‌ای ) که برای تشکر از حضور اساتید و دیگر حاضران بیان می‌شوند.
• متن‌هایی که بعنوان مقدمه صحبت طراحی و خوانده می‌شوند.
• معرفی‌ها و رزومه‌هایی که برای معرفی سخنران یا ارائه دهنده انجام می‌شوند.

اگر کمی دقت کنید تمامی این موارد، کاملاً مورد انتظار مخاطبان هستند. به بیان دیگر، از نظر ذهن و ضمیر ناخودآگاه افراد، همه موارد ذکر شده، تکراری و کلیشه‌ای هستند.

برای اینکه این مطلب به خوبی درک شود؛ سوالی مطرح می‌کنم. تصور کنید مسیر مشخصی را که یک خیابان است همیشه و هر روز می‌روید و برمی‌گردید. آیا مسیر ذکر شده همچنان برای شما جذابیت بالایی دارد؟  احتمالا پاسخ شما منفی است. چرا که تقریباً همیشه مسیری تکراری را طی می‌کنیم و معمولاً در مسیرهای تکراری و همیشگی، دقت کمتری به اطراف خود داریم. حتی گاهی در حین عبور از خیابان‌های تکراری، غرق در افکار خواهیم شد.

حال تصور کنید این بار وارد خیابان جدیدی شدید و برای اولین بار است که از این خیابان گذر می‌کنید. اکنون توجه شما به محیط و اطراف خیابان چه مقدار است؟  مسلماً بسیار بیشتر از یک خیابان همیشگی توجه خواهید کرد.

راز جلب توجه در جلسات، کنفرانس‌ها، ارائه‌ها و سخنرانی‌ها در همین مثال ساده نهفته است.

در تمامی ارائه‌ها، استفاده از روش‌های تکراری و کلیشه‌ای؛ باعث کاهش توجه حضّار و در نتیجه کلافگی آنها خواهد شد.

بنابراین پیشنهاد می‌کنم فعلاً برای شروع جلسه دفاع از پایان‌نامه، روش متداول را کنار بگذارید.

در ادامه روش‌های بهتری را برای شروع جلسه بررسی خواهیم کرد. (مقاله جملاتی برای شروع سخنرانی هم حاوی نکات بسیار ارزشمندی برای شروع سخنرانی است)

 

 

• بیشتر بخوانید: چگونه ارائه کنفرانس خوبی داشته باشیم؟
• بیشتر بخوانید: نحوه شروع سخنرانی در جلسات
• بیشتر بخوانید: چگونه متن سخنرانی را فراموش نکنیم؟

 

 

شروعی خوب در جلسه دفاع از پایان‌نامه

از آنجایی که اصول صحبت در جمع، در تمامی موقعیت‌های سخنرانی از جمله جلسات،‌ کنفرانس‌ها، سمینارها و همایش‌ها، کاملاً یکسان است؛ بنابراین قبل از هر چیز نیاز هست نگاهی داشته باشیم به نمودار میزان توجه حضّار در جلسات و سخنرانی‌ها

 

همانطور که در نمودار بالا کاملاً مشخص است، به طور معمول سطح توجه حاضرین در جلسات و سخنرانی‌ها در لحظه شروع بسیار بالا و قابل توجه است. اما معمولاً بلافاصله بعد از شروع، با بکار بردن جملات و متن‌های کلیشه‌ای همچون تشکرها،‌مقدمه، رزومه، متن معرفی و… (که اغلب در سخنرانی‌ها و ارائه‌ها وجود داشته و کاملاٌ مورد انتظار حضار است)، میزان توجه افت پیدا می‌کند به طوری که توجه اغلب حاضرین در جلسه، به موارد دیگری غیر از صحبت سخنران، معطوف می‌شود. مواردی که در آن لحظه جذابتر به نظر می‌رسند مانند تلفن همراه و افکار دیگر

 

کاملاً واضح است که در لحظاتی که سطح توجه حضّار بالا است؛ ما باید مهمترین نکته سخنرانی را بیان کنیم.

 

یکی از این لحظات مهم و پر اهمیت، لحظه شروع سخنرانی است. یعنی درست زمانی که اولین جملات را بیان می‌کنیم. پایان نامه پاسخ به یک پرسش علمی است. جلسه دفاع برای بحث روی این است که چه پرسشی را مطرح کرده و چه پاسخی گرفته اید. پس اگر در شروع بتوانید اهمیت موضوع خود را نشان دهید می توانید مخاطب را با خود همراه کنید.

 

 

• بیشتر بخوانید: سخنرانی مدیریتی

 

 

شروع با یک سوال یا آمار غافل گیر کننده

برای بیان اهمیت موضوع ارائه خود هرچه نوآوری بیشتری در روش شروع خود داشته باشید موثرتر خواهید بود. البته در انتخاب روش باید دقت داشته باشید که در جلسه دفاع نمی توانید خیلی کارهای خارج از ساختار انجام دهید. یکی از کارهایی که برای شروع می تواند نظر مخاطب را جلب کند، بیان اهمیت پایان نامه شما با طرح سوالات و یا بیان آمارهای خاص است.

برای مثال فرض کنید پایان نامه شما درباره بهره وری شبکه آبرسانی باشد. مخاطب انتظار دارد که در شروع، شما خود را معرفی کنید، عنوان پایان نامه را اعلام کنید، فهرست مطالب را خوانده و ارائه را شروع کنید. اما پرسیدن یک سوال قبل از همه این کارها می تواند بسیار جذاب تر باشد.

فرض کنید با این سوال شروع می کنید: می دانید در کشور ما چند درصد آب ها در شبکه آبرسانی به هدر می رود؟ احتمالاً بسیاری از حضار جواب سوال شما را بدانند که حدود 60 درصد از آبها هدر می رود. این موضوع را با مقایسه و ملموس کردن آن نشان دهید. مثلا یک سد بزرگ را نشان دهید و بگویید به اندازه 3 برابر این سد، آبهای کشور سالیانه در شبکه آبرسانی به هدر می رود. این روش ذهن مخاطب را کاملاً درگیر ادامه موضوع خواهد کرد.

یا به عنوان مثال دیگر فرض کنید پایان نامه شما پژوهش بر روی آثار یک نویسنده خاص است، می توانید بخشی از شاهکار او را که مرتبط با موضوع پایان نامه شماست با لحن ادبی بخوانید. در حد چند جمله، بعد از آن استفاده کنید و در واقع یک پل بسازید که مخاطب را از فضای ادبی به پایان نامه شما منتقل کند.

همین طور می توانید با یک عکس یا فیلم اهمیت موضوع را نشان بدهید. اما دقت داشته باشید که این بخش به هیچ عنوان نباید طولانی شود، در نهایت یک تا دو دقیقه برای این کار زمان بگذارید.

در بیشتر جلسات دفاع، دانشجویان با پرسش های اساسی در مورد کاربرد پایان نامه شان روبرو می شوند. اگر این سوال را با یک روش کاربردی در ابتدای جلسه پاسخ بدهید، بخش عمده ای از مسیر متقاعد سازی داوران را پیموده اید.

 

 

• بیشتر بخوانید: چطور نه بگوییم ؟
• بیشتر بخوانید: چطور راحت حرف بزنیم؟
• بیشتر بخوانید: لفظ قلم حرف زدن

 

 

چگونه خود را معرفی کنیم؟

تا اینجا به این نتیجه رسیدیم که برای جلب توجه بیشتر و جلوگیری از بی توجهی و یا کلافگی حضّار، از روش‌های متداول و کلیشه‌ای دور شویم. متداول‌ترین روش معرفی آن است که خود را در ابتدای صحبت معرفی کرده و رزومه خود را بیان کنیم. این همان روشی است که تقریباً در تمامی جلسات دیده می‌شود و افت سطح توجه را به همراه خواهد داشت.

در شروع جلسه دفاع معمول نیست که خود را به طور مفصل معرفی کنید. برای جلسات دفاع رساله دکتری گاهی استاد راهنمای دانشجو ممکن است معرفی او را انجام دهد. اما در بخش پرسش و پاسخ می توانید به طور غیر مستقیم یا پیام مخفی خود را معرفی کنید.

از پیام مخفی استفاده کنید

این بهترین روش برای معرفی خودمان و رزومه است. از شما دعوت می‌کنم به بخشی از صحبت‌های پیام بهرام‌پور در سمینار مهندسی آرزوها توجه بفرمایید:

 

 

در این صحبت، بدون اینکه سخنران در ابتدا توضیحی داده باشد، متوجه شدیم که فردا قرار است در یک سمینار 1200 نفری سخنرانی کند.

 

تحقیقات و بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهند که دقت، درک و به خاطر سپاری اطلاعاتی که به روش ” پیام مخفی” بیان می‌شوند بسیار راحت‌تر و سریع‌تر اتفاق می‌افتد. از این رو در موقعیت‌های سخنرانی، تلاش کنید معرفی و رزومه خود را تنها و تنها از این طریق بیان کنید تا کاملاً مورد توجه قرار گیرد.

 

اگر فکر می‌کنید هنوز هم در نوع بیان و حرف زدن، کمی مشکل دارید،

می‌دانید یک دوره کاملاً رایگان فن بیان و سخنرانی داریم؟

حتماً در این دوره شرکت کنید. تا به حال هزاران نفر در این دوره رایگان شرکت کردند و مهارت فن بیان خودشان را با این دوره تقویت کرده‌اند. چرا شما یکی از آن‌ها نباشید؟

 

چگونه از مدعوین و حضار تشکر کنیم؟

اگر قرار باشد با دور شدن از روش‌های متداول و کلیشه‌ای، تشکرهای همیشگی در ابتدای سخنرانی را حذف کنیم؛ پس چگونه از مهمانان و سایر شرکت‌کنندگان تشکر کنیم؟ یکی از بهترین روش‌های تشکر از مهمانان ویژه، تشکرهای اختصاصی از آنهاست، البته نه در ابتدای سخنرانی؛ بلکه در میانه و بدنه صحبت!!

حتماً می‌پرسید چگونه؟

در حقیقت، تشکرهای ابتدای جلسات هم کاملاً متداول و کلیشه‌ای است. به همین دلیل مورد توجه قرار نمی‌گیرد. اما کافیست در حین صحبت و ارائه خود، محل مناسبی را بیابید و تنها از یک مهمان تشکر کنید. در زمان مناسب دیگری، از یک مهمان دیگر تشکر کنید و به همین شکل ادامه دهید. فراموش نکنید که تشکرهای اختصاصی آن هم در حین صحبت، کاملاً دلنشین بوده و مورد توجه قرار می‌گیرد.

از معجزه‌ی حُسن‌جویی استفاده کنید

 

بهترین تشکر، حُسن‌جویی مرتبط با محتوای صحبت است.

 

منظور من از حُسن‌جویی این است:

بعنوان مثال، در حین صحبت، وقتی به مطلب خاصی رسیدید که استاد راهنما، بررسی بیشتری در خصوص آن انجام داده است؛ می‌توانید به راحتی بگویید: نکته‌ای که استاد …… هم زحمت زیادی برای بررسی آن انجام دادند و جا داره که همینجا از ایشون به خاطر این توجه و دقت نظرشون صمیمانه تشکر کنم….

و یا وقتی به جمله‌ای رسیدید که می‌دانید یکی از اساتید حاضر در جلسه، تأکیدات خاصی نسبت به آن داشته؛ می‌توانید بگویید: …. و جمله مهمی که من از استاد…… آموختم و واقعا از ایشون به خاطر این جمله متشکرم …..

نتیجه….

اگر قرار باشد از نوشته بالا فقط یک نکته را به خاطر بسپاریم؛ آن نکته این است:

تا جایی که می‌توانید از روش‌های متداول و کلیشه‌ای دور شوید

بدون شک با شروعی جذاب و بیان هسته صحبت در اولین لحظه، کاری می‌کنید که مهم‌ترین پیام ارائه شما در ذهن حضار ماندگار شود و از آنجاییکه صحبت خود را با روشی مغایر با روش‌های متداول و همیشگی شروع می‌کنید؛ مخاطبان شما نگاه ویژه‌ای به شما و به پایان‌نامه شما خواهند داشت.