نظام آموزشی سوئد؛ سفر برای بازدید از نظام آموزشی سوئد
سرفصل های مهم این مقاله
در یک سلسله مقاله قصد داریم چند نظام آموزشی کشورهای جهان را با هم بررسی کنیم.
در این مقالات میخواهیم به زبان ساده مهم ترین نکاتی که این کشورها در سیستم های آموزشی خودشان به کار گرفته اند را بررسی کنیم و ببینیم چطور توانسته باعث رشد چشمگیر این کشورها در عرصه های اقتصادی، صنعتی و علمی شده است.
در قسمت اول می خواهیم نظام آموزشی سوئد را بررسی کنیم.
در مقالات بعدی نظام آموزشی آمریکا، ژاپن، استرالیا، فنلاند، انگلستان و … را بررسی می کنیم.
سوئد کجاست؟
سوئد از کشورهای شمال اروپاست. مساحتش اندازه عراق اما تولید ناخالص داخلی اش حدود 7 برابر عراق! تورم در آن «صفر» است. طی ده سال گذشته تعداد زندانی ها در سوئد به شدت کاهش یافته و این کشور جزو پیشرفته ترین کشورهای دنیا از لحاظ اقتصادی و جزو بهترین کشورهای جهان از لحاظ کم بودن میزان جرم و جنایت است.
به نظر می رسد مهم ترین رکنی که یک کشور را این چنین در میان سایر کشورها ارتقا می دهد، آموزش و نظام آموزشی آن باشد.
وقتی قانون خیلی مهمه و راه فراری ازش نیست!
یکی از مهم ترین چیزها در سوئد
وقتی همه چیز برابر باشد…
اولین و مهم ترین قانون در سوئد «حق دسترسی برابر به آموزش» برای همگان است. همه کودکان و جوانان باید دسترسی برابر به تحصیل داشته باشند. صرف نظر از جنسیت، نژاد، جایی که در آن زندگی می کنند، میزان درآمد و یا رنگ پوست!
در نظام آموزشی سوئد، مقاطع تحصیلی یا آموزشی متفاوت و گام به گامی وجود دارد. با هم چندتا از آنها را بررسی می کنیم:
1- پیش دبستانی
پیش دبستانی که در سوئد به آن «forskola» می گویند برای کودکان 1 تا 5 ساله است. از هر ده کودک در سوئد هشت تای آنها به این مقطع تحصیلی (که اختیاری است) می روند. این نشان از میزان اهمیت آموزش برای مردم سوئد از گهواره تا گور است! کودکان بخشی از روزهای هفته را در آنجا به سر می برند.
در پیش دبستانی بر اهمیت بازی های آموزشی برای رشد و یادگیری و پرورش خلاقیت بچه ها تاکید می شود.
علایق و نیازهای کودکان نیز مولفه‌های اصلی آموزش آنها در برنامه‌درسی پیش‌دبستانی است. آموزش مبتنی بر جنسیت به طور فزاینده‌ای در پیش دبستانی های سوئد رایج است. هدف از این کار این است که کودکان بدون توجه به جنسیت فرصت یکسانی در زندگی داشته باشند و از حقوق برابر از همان ابتدای زندگی برخوردار باشند.
2- مهدکودک
مقطع بعدی که از 5 تا 7 ساله ها به آنجا می روند، مهدکودک نام دارد. در زبان سوئدی به آن«forskoleklass» می گویند. مهد کودک برای برانگیختن کودکان جهت آماده شدن برای رشد و یادگیری است. این مقطع، سکویی برای آغاز رسمی تحصیل کودکان سوئدی است.
3- تحصیلات اجباری
مقطع بعدی و آغاز تحصیلات یا همان ابتدایی خودمان در سوئد «lagstadiet» نام دارد. سپس مقطع بعدی یا متوسطه به نام «mellanstadiet» و سپس دبیرستان یا ««hogstadiet».
تحصیلات در تمام این مقاطع تحصیلی رایگان است و بودجه آن توسط دولت سوئد تامین می شود.
البته مدارس خصوصی هم در کنار این مدارس وجود دارد که معمولاً خانواده ها با توان مالی بالاتر به آنها مراجعه می کنند.
4- بعد از مدرسه
تحصیلات اجباری که تمام شد، نوبت به تحصیلات اختیاری (مثل دانشگاه خودمان) می رسد. تحصیل در دانشگاه هم اغلب رایگان و مدت آن سه سال است. برای پذیرش در این مقطع دانشجویان باید زبان سوئدی بلد باشند، زبان انگلیسی را به عنوان زبان دوم بلد باشند و نمرات خوبی در ریاضیات کسب کنند برای پذیرفته شدن در یک برنامه ملی، دانشجویان باید در زبان سوئدی یا سوئدی به عنوان زبان دوم، انگلیسی و ریاضی نمره قبولی بگیرند.
8 نکته راجع به نظام آموزشی سوئد
نظام های آموزشی کشورهای توسعه یافته و پراهمیت دنیا در عین سادگی پیچیدگی های خاص خودش را دارد که می توانیم از آن الگوبرداری کنیم. در اینجا 8 تا از مهم ترین چیزهایی که آموزش بر پایه آن شکل میگیرد را برای شما آورده ایم:
حق انتخاب
در سوئد به صورت جالبی خود فرد حق انتخاب دارد که مدرسه اش را انتخاب کند آن هم بدون هیچ هزینه ای.
اگر کودک شما مدرسه اش را دوست نداشته باشد، به راحتی می‌تواند یک مدرسه دیگر انتخاب کند. (نکته اینجاست که خود کودک باید انتخاب کند نه والدینش).
خلاقیت؛ هسته مرکزی آموزش در سوئد
در نظام آموزشی سوئد، خلاق تر شدن افراد تحت آموزش موضوعی بسیار مهم است. شما دائماً تحریک و تشویق می شوید که خلاقانه فکر کنید و تفکر انتقادی داشته باشید.
ماهیت نظام آموزشی سوئد به نظر کمی غیررسمی می رسد. (مثلاً وجود نداشتن نمره در بسیاری از مقاطع تحصیلی). دلیل این امر آن است که در ماهیت غیر سلسله مراتبی می توانید خلاقانه تر و آزادانه تر فکر کنید و ایده ها و نظرات خودتان را راحت بیان کنید.
حالا می توانیم متوجه شویم که چرا سوئد جز کشورهای مبتکر در جهان در زمینه های صنعتی و علمی قرار گرفته. این استقلال ذهن و این واقعیت که هر کسی می‌تواند صدای خودش را به گوش بقیه برساند باعث این امر شده است.
سرمایه گذاری در تحقیقات
سوئد جز کشورهایی با بالاتری میزان «سرمایه گذاری در تحقیقات» نسبت به تولید ناخالص داخلی در دنیاست. همین سرمایه گذاری باعث شده سوئد در زمینه ثبت اختراعات و نواوری های تکنولوژی جز 10 کشور برتر دنیا قرار بگیرد.
عقلانیت، منطق و دانش کاربردی
سوئد با وجود جمعیت نسبتاً کوچکش سابقه ای طولانی در زمینه تحصیلات آکادمیک دارد و برخی از مهم ترین دانشگاه های جهان در آن واقع شده است.
برخلاف ایران که دروس دانشگاهی اش عملاً کاربردهای زیادی در صنعت ندارد (شکاف بین دانشگاه و صنعت بسیار زیاد است) در سوئد تاکید بر این است که آموزش ها کاربردی باشد. تک تک اموزش هایی که در مدارس و دانشگاه ها داده می شود، کاربردی است و در صنعت به کار می رود. شماری از برندگان جایزه نوبل در رشته های مختلف در دانشگاه های سوئد درس خوانده اند. مثلاً تنها از دانشگاه استکهلم، 3 نفر نوبل برده اند!
آموزش ها منفعلانه نیست درگیرانه است!
آموزش در سوئد به صورت یک طرفه نیست. تمام آموزش ها در دانشگاه و مدارس باید دو طرفه و مبتنی بر تعامل باشد. شما تشویق خواهید شد که نقش موثری در آموزش خود و سایر همکلاسی هایتان بازی کنید. با تمرین، بازی های مختلف و کارهای عملی.
آموزش ها در سوئد به ترتیب طراحی می شود که جذاب باشد. آموزش های خشک و زمخت باعث می شود بچه ها از آموزش به اصطلاح «زده» شوند. بنابراین تمام آموزش هایی که داده می شود مبتنی بر بازی، سرگرمی و جذابیت است. افزودن عنصر «جذابیت» به آموزش ها به تاثیرگذاری بیشتر آن کمک می کند.
نکته بعدی این است که خود بچه ها در آموزش ها نقش اصلی را بازی می کنند. مثلاً برای آموزش یا بازی باید خودشان وسایل را با همکاری هم بگذارند، سپس بعد از پایان بایز، آنها را جمع کنند تا کار تیمی و وظیفه شناسی را یاد بگیرند.
چرا نقش آموزش ارتباطات در سوئد انقدر پررنگ است؟
در سوئد همانقدر که مباحث علمی مثل ریاضی، علوم و یا ادبیات آمزوش داده می شود، نقش اموزش مهارت های ارتباطی بسیار پررنگ است.
کودکان از همان ابتدا مهارت های حل مسئله را یاد میگیرند. آنها در مدارس بخشی دارند با عنوان «حل تعارض». در این کلاس ها به اچه ها آموزش داده می شود که با هر نوع تعارض، چطور مواجه شوند.
این ارتباطات حتی شامل جزئی ترین آموزش ها هم می شود.
مثلاً بجه ها در مدرسه یاد میگیرند چطور انتقاد کنند. آنها آموزش می بینند که چرا نباید کسی را مسخره کنند و یا مورد تمسخر قرار میگیرند چه رفتاری نشان دهند.
در سوئد به بچه ها یاد می دهند که مسئولیت پذیر باشند و تمام مسئولیت زندگی شان را بر عهده بگیرند. به این ترتیب بچه ها با طرز فکر رشد بار می آیند و تربیت می شوند.
نه به نژاد پرستی!
یکی از مهم ترین موضوعاتی که در سوئد آموزش داده می شود، موضوع نژادپرستی و راهکارهای مقابله با آن است.
ما اغلب دیدمان به نژادپرستی تنها به سیاه و سفید بودن پوست آدم هاست. اما مفهوم نژادپرستی بسیار گسترده تر از این هاست. به طور کلی وقتی به چیزی از کسی گیر بدهیم که در اختیار او نبوده، ما یک عمل نژادپرستانه انجام داده ایم. یا پیش داوری کنیم در مورد چیزی که بر عهده کسی نبوده.
مسخره کردن قومیت یا زبان، مسخره کردن پدر و مادر یا قیافه یک نفر، اینکه پیش داوری کنیم که «فلان قومیت فلان ویژگی را دارد» یا غیره می شود نژادپرستی.
در سوئد از ابتدا به کودکان آموزش داده می شود که به نژادپرستی نه بگویند و صرفا به چیزهایی انتقاد کنند که مسئولیتش بر عهده خود فرد است. مثلاً به رفتار یا اخلاق یک فرد یا به کار بردن واژه ها بد توسط او.
نژادپرستی جایی در سوئد ندارد…
محیط زیست و توسعه پایدار
در نظام آموزشی سوئد بخش های کلیدی ای طراحی شده برای آموزش حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار.
مسائل زیست‌محیطی در سوئد اولویت بالایی دارند. به همین خاطر سوئد در زمینه استفاده از انرژی های تجدید پذیر (مثل باد و آفتاب) از بهترین کشورهای دنیاست. سوئد گفته تا سال 2040 می خواهد میزان استفاده اش از انرژی را به 100 درصد برساند! یعنی هرچه انرژی در سوئد مصرف می شود، انرژی تجدید پذیر خواهد بود. حالا می توانیم بفهمیم چرا سوئد پر از جنگل های وسیع، سواحل زیبا و تمیز، کوه های پوشیده از برف، 29 پارک ملی و 4000 منطقه حفاظت شده است.
در نظام آموزشی سوئد، آموزش تنها با رویکرد حفظ حالت های موجود داده نمی شود. بلکه با این رویکرد که قرار است برای نسل های آینده هم منابع ویژه ای کنار بگذاریم آموزش داده می شود. (توسعه پایدار).
فیلم سمینار سفرنامه 5 کشور از محمدپیام بهرام پور به صورت رایگان در وب سایت بیشتر از یک نفر قرار گرفته است. اگر شما هم در زمینه آموزش دغدغه دارید و میخواهید از نظام های آموزشی سراسر دنیا خبر دار شوید، این فیلم را از دست ندهید:
۶ دیدگاه دربارهٔ «نظام آموزشی سوئد؛ سفر برای بازدید از نظام آموزشی سوئد»
به عنوان یک معلم لذت بردم
همراهیتون باعث افتخاره
به عنوان یک معلم تشکر میکنم از استاد بهرامپور جهت تلاش برای تغییر نظام آموزشی کشور.
ما نیاز به آشنایی با سیستم های آموزشی موفق دنیا داریم.
خوشحالیم که بیشتر ازیکی هستید؛ موفق و بیشتر ازیک نفر باشید.
خیلی جامع و کامل بود
همراه عزیز
خوشحالیم که به دنبال رشد فردی هستید؛ موفق و بیشتر ازیک نفر باشید.