هرکدام از ما باید به یک جعبه ابزار پر و پبمان و قوی مجهز باشیم.

در این جعبه ابزار، مهارت های ارتباطی و توسعه فردی کاملی وجود دارد که م یتوانیم در مواجهه با هر مشکلی از آنها استفاده کنیم.

یکی از مهم ترین ابزارهای این جعبه ابزار، مهارت حل مسئله است.

در مقاله پیش رو صرفاً میخواهیم چند مثال برای روش حل مسئله را باهم بررسی کنیم. بهتر است ابتدا قسمت های زیر در مورد حل مسئله را ببینید و کمی در این باره اطلاعات مفید به دست بیاورید. سپس دوباره به این مقاله بازگردید و مثال ها را مرور کنید.

حل مسئله در کجاها کاربرد دارد؟

حل مسئله در طیف گسترده ای از زندگی روزمره ما کاربرد دارد.  ما هر روز داریم تصمیم گیری می کنیم و هر تصمیم ما پاسخی است برای یک مسئله. به مثال های زیر توجه کنید:

• وقتی فرزندم / کارمندم تکالیفش را انجام نمی دهد…
• وقتی مدیرم / فرزندم زحمات من را نمیبیند…
• وقتی درآمدم کم است و مشکل مالی دارم….
• وقتی همیشه وقت کم دارم….
• وقتی به هدف گذاریام پایبند نیستم….
• وقتی همیشه منتظر حاضر شدن همسرم هستم….
• وقتی با همسرم اختلاف نظر دارم….

مهارت حل مسئله در خیلی از مواقع کاربرد دارد. مثلاً در یک کسب و کار، در یک خانواده چهار نفره و در یک پادگان!

مثلاً:

در یک سازمان کوچک:

• برخی از کارمندان سازمان، از ما (تیم مدیریت) ناراضی هستند. چه کار کنیم؟
• بودجه ای که امسال برای خرید مواد اولیه در نظر گرفته ایم، کمتر از سال قبل است. چه کنیم؟
• به نظر می رسد بین کارکنان تعارض و تنش بیشتر از ماه قبل شده است. برای حل این مسئله چه کار کنیم؟
• سازمان من با هزینه های زیادی مواجه است. چطور هزینه هایمان را کم کنیم؟
• ما برای پرداخت مالیات به مشکل خورده ایم. چه کنیم؟
• سیستم حسابداری ما جور در نمی آید. چطور می توانیم این مسئله را حل کنیم؟

در یک خانواده چهار نفره:

• فرزندم تا دیر وقت بیرون از منزل است و نمیدانم دقیقاً چه کار می کند! راه حلش چیست؟
• همسرم بر سر نوع پوشش با من اختلاف نظر دارد. چطور چنین مسئله ای را حل کنم؟
• پدرم مرا درک نمی کند. راهی به ذهنم نمی رسد!
• مادرم راضی نمی شود به خواستگاری دختر مورد علاقه ام برویم. چه کار کنم؟
• پدرم از دوستانی که دارم راضی نیست و میخواهد آنها را کنار بگذارم
• میخواهم آزادی های بیشتری داشته باشم. چه کنم؟

در یک پادگان نظامی:

• من یک سربازم و فرمانده ام به من کم مرخصی می دهد. نمیدانم چه کنم!
• رفتار فرماندهان با من چندان خوب نیست!
• برخی سربازها فکر کرده اند پادگان ارث پدرشان است. با آنها چطور رفتار کنم؟
• غذاهای پادگان کیفیت بدی دارد. ممکن است مریض و ضعیف شویم.
• هیچ مهارت خوبی به ما آموزش داده نمی شود. عملاً رشدمان متوقف شده است!

اگر دقت کرده باشید، می توانیم این مثال ها و ده ها مثال دیگر را به دو دسته تقسیم کنیم.

یکی سوالات واضح و یکی سوالات کلی و مبهم.

مثلاً مسئله : «پدرم مرا درک نمی کند، راهی به ذهنم نمی رسد» ما دقیقاً نمی دانیم درک نکردن چیست. درک نکردن می تواند برای هرکسی یک نوع معنا داشته باشد. اما وقتی می گوییم : «غذای پادگان کیفیت خوبی ندارد» مسئله واضح تر است و بنابراین بهتر می توان برایش راه حل پیدا کرد.

مثال برای روش حل مسئله را گفتیم.

حالا چطور مسئله را حل کنیم؟

چه گام هایی لازم است برای حل هر نوع مسئله ای طی کنیم؟

در «بخش ویژه حل مسئله» که در محصول حرفه ای قرار گرفته است، به صورت کامل همراه با مثال های متعدد این 5 گام توضیح داده می شود. اما در اینجا به صورت ساده این 5 گام را مرور می کنیم:

گام اول این است: فهم مسئله!

همانطور که گفتیم گام اول وضوح در مسئله است.
فهم مسئله به صورت ساده یعنی اینکه مسئله واقعی را به صورت واضح مشخص کنیم! در این مرحله باید مسئله را به صورت کامل بنویسیم و نقش خود در پیش آمدن این مسئله را بپذیریم…

فرض کنید میخواهید تلاش کنید هر روز ساعت 5 صبح بیدار شوید. این مسئله شماست. حتی ممکن است نقش خود (تنبلی) را در این مسئله پذیرفته باشید، اما اگر کسی بپرسد چرا میخواهید این ساعت از خواب بیدار شوید، هیچ جوابی برایش نداشته باشید. بنابراین شما هنوز مسئله را نشناخته اید. در واقع آن را «نفهمیده اید».

گام دوم: روش های حل مسئله

اگر همان گام اول را متوجه شویم، شاید بتوانیم از وقوع بسیاری از مسائل جلوگیری کنیم یا خیلی از مسائل را حل کنیم!

می گویند: «فهمیدن صورت سوال یعنی نصف جواب!»

حالا فرض کنید صورت سوال را به صورت واضح مشخص کردید. وقت آن است که روش های حل مسئله را یاد بگیرید.

نکته اولیه این است که ما بسیاری از مسائلی که برایش راه حل های عالی وجود دارد را به دنبال حل کردنش نمی رویم.
مثلاً اگر زیاد به تعارض میخورید، راه حل ساده است: در زمینه حل تعارض آموزش ببین!
اگر زیاد ولخرجید، هوش مالی تان را تقویت کنید.
اگر مهارت های ارتباطی تان ضعیف است، مقالات مرتبط بخوانید.
جستجو در اینترنت و سایت های مفید را فراموش نکنید.

نکته بعدی در گام دوم این است که مسائل را باید با افراد مرتبط یا راه های مرتبط حل کرد. مثلاً در تعارض با رییسمان گفتگتو با سایر کارمندان بی فایده است. چون احتمالاً نه تنها کاری از دستش بر نمی آید بلکه ما را نا امید تر می کند وراه حل های غیرمنطقی پیشنهاد می دهد.  بلکه  در عوض از مبادی رسمی تر و موثرتر می توانیم این تعارض را حل کنیم.
البته که مشورت گرفتن از دوست یا همکار در زمینه های گوناگون قطعاً اشکالی ندارد. اما به شرطی که بتواند حداقل کاری برای ما انجام دهد و موثر باشد.

یک گام بسیار خوب در حل مسئله، طوفان فکری است. طوفان فکری به شما کمک می کند بتوانید راه های زیادی را پیدا کنید.
از لینک زیر این روش را یاد بگیرید:

طوفان فکری چیست و روش استفاده از آن چگونه است؟

گام سوم: انتخاب روش و اجرای روش ها

 فرض کنید با این مسئله روبرو شده اید: «درآمدم کم است و نمیدانم چطور هزینه های زندگی ام را پوشش دهم».

 در طوفان فکری ده ها ایده به ذهنتان رسیده که میزان درآمدتان را زیاد کنید.  اما شما فقط می توانید یکی از ایده ها را انتخاب کنید.
یک راه خوب برای انتخاب یک روش، استفاده از جدول T است. 

فرض کنید در نهایت دو روش را انتخاب کرده اید.
برای هر روش یک جدول T رسم می کنید. سپس در یک طرف جدول معایب و یک طرف دیگر مزایای آن روش را می توانید بنویسید.
در نهایت این معایب و مزایا را با هم مقایسه کنید و روش اصلی را انتخاب کنید.

حتی اگر بعداً دیدیم که این روش مطلوب نیست، چیزی از دست نداده ایم. یک روش یاد گرفته ایم که جواب نمی دهد!!!!
مثلاً می توانید دو روش «اضافه کار کردن» و یا «گرفتن یک پروژه جدا از کار» را باهم مقایسه کنید و ببینید کدام یک را انتخاب کنید.

گام چهارم حل مسئله: بازخورد گرفتن

بازخورد گرفتن یکی از مهم ترین گام های حل مسئله است.
شما با بازخورد متوجه می شوید که تا اینجا عملکردتان چطور بوده. آیا خوب بوده یا نیاز است از رو دیگری استفاده کنید؟
میفهمید که آیا نتیجه حاصل شد؟ ایراد از روش بود یا نحوه اجرا؟  چطور میتوانست بهتر باشد؟ آیا افرادی بهتر این کار را انجام میدهند؟ چطور برای دفعه بعد برنامه بریزم؟

گام پنجم: سیستم سازی

در مثال برای روش حل مسئله دیدیم که 4 گام ابتدایی چیست.
در گام آخر شما باید برای اطمینان از اینکه مجدداً مسئله ای مشابه برایتان پیش نمی آید، سیستم سازی را در دستور کارتان قرار دهید.
سیستم سازی یعنی ایجاد یک روتین برای حل یک مسئله مشابه.

راستش را بخواهید، یک قانون نانوشته در دنیا وجود دارد و آن این است:
تا درس نهفته در اشتباهی را نیاموزیم، آن مشکل در زندگی ما تکرار خواهد شد…

و در نهایت بهترین قانونی که میتوانید داشته باشید این است:

اشتباهات دیگران را تکرار نکنید و  هیچ اشتباهی را دوبار تکرار نکنید….