بسیاری از افراد باورشان این است که خلاقیت یک توانمندی درونی است و کودکان خودشان این خلاقیت را در درونشان دارند اما خلاقیت هم مثل هوش و استعداد است که همه به یک اندازه از آن بهره مند نیستند.
اما باید بدانیم که خلاقیت یک مهارت است و مثل تمام مهارتهای دیگر قابل یادگیری است و می توانیم با سعی و تلاش و ممارست آن را کسب کنیم.
وقتی به کودکانی که دارای خلاقیت زیادی هستند نگاه می کنیم می بینیم که این کودکان یکی از مهمترین ویژگی هاشون این است که منعطف تر و سازگارتر هستند با محیط واطراف شان و توانایی حل مسئله بهتری دارند چون برای مشکلات شان و مسائلی که برایشان پیش می آید دنبال راه حل می گردند. حتی در مورد استفاده از تکنولوژی هم این کودکان سرآمد تر هستند.
کودکان خلاق چون توانمندتر هستند اعتماد به نفس بیشتری دارند و همین نکته کمک می کند که سازگارتر و شادتر باشند البته خیلی مهم است که من به عنوان پدر یا مادر چطور زمینه افزایش خلاقیت را فراهم کنم.
اگر به معنای تحت الفظی خلاقیت نگاه کنیم خلاقیت یعنی آفریدن یا خلق کردن. البته این معنا را مرحوم دهخدا بیان کرده است اما در فرهنگ عمید تعریف خلاقیت به بسیار آفریننده معنا شده است.

حالا برای داشتن کودکان خلاق من و شما به عنوان پدر و مادر باید چه کارهایی انجام دهیم:

در اختیار گذاشتن زمان کافی

مهمترین گزینه زمان است. ما برای اینکه کودک خلاق داشته باشیم باید زمان زیادی برایش بگذاریم، وارد دنیای کودکی فرزندمان شویم با او بازی کنیم.
چون بازی کردن یکی از قدیمی ترین و بهترین روشهای افزایش خلاقیت است. بازی هایی مثل نقاشی کردن و ساخت کاردستی و بازی های چالشی و فکری هم می تواند در این زمینه خیلی کمک کند. وقتی ما با کودک بازی می کنیم کودک مان شجاعت بیشتری پیدا می کند تا خارج از مرزها و محدودیت ها حرکت کنند. ما حتی می توانیم در تراس خانه با کودک خود گل بازی کنیم و بعد از پایان بازی با کمک کودک آن را تمیز کنیم.

و نکته بعدی اجازه بدهیم که در بازی هایی که انجام می دهد ما هم جزو بازیکنانش باشیم ولی فرزندمان قانون بازی را تعیین کند و ما هم مثل یک بازیکن حرفه ای تمام قد در اختیارش باشیم و در ادامه می توانیم از فرزندمان بپرسیم چطور می توانیم این بازی را بهتر انجام دهیم و منتظر بیان نظراتش باشیم. هر چقدر این بازی ها بدون ساختارتر و تخیلی تر باشد بهتر است و ما با تقویت حس تخیل فرزندمان می توانیم به بازی هایش شاخ و برگ دهیم.

فضای مناسب

منظور از فضا اول ایجاد محیطی برای رشد خلاقیت کودک ما است. مثل اینکه ما بتوانیم فضای گفت و گو در منزل با فرزندمان داشته باشیم. یعنی بچه ها بتوانند خیلی راحت حرف دلشان و خواسته هایی که دارند رابه زبان بیاورند. بتواند ایده ها و نظراتی را که نسبت به اطرافش را دارد به راحتی بگوید. که خود آماده کردن فضای گفت و گو کمک می کند که ما بتوانیم قدرت کلامی و فن سخنوری فرزندمان را هم رشد دهیم و فرزندمان بتواند به راحتی آنچه در درونش اتفاق می افتند را بیان کند و نظرات و ایده هایش را مطرح کند.
من و شما به عنوان پدر و مادر می توانیم با ایجاد محیط زیستی مناسب برای کنجکاوی های کودکانه فرزندمان ایجاد کنیم و در ادامه فرزندمان را فقط تشویق کنیم تا در مسیر خلاقیت قرار گیرد کودکان خلاق دوست دارند که خودشان را در موقعیت های مختلف قرار دهند و نقش بازی کنند پس ما وظیفه داریم که به آنها کمک کنیم و شرایط را برایشان آماده کنیم مثلا اگر دوست دارد که نقش یک مکانیک را بازی کند وسایل ارزان قیمت در اختیارش قرار دهیم.

و دوم اینکه قرار دادن فضای اختصاصی به فرزندمان هم می تواند قدرت خلاقیت فرزندمان را بالا ببرد چون کودکان دوست دارند محلی باشد که اختصاص به خودشان دارد مثل یک اتاق زیر شیروانی یا یک مکان کوچک در پارکینگ یا گوشه ای از اتاق را مثلا مقوا بزنیم که اگر دوست داشت نقاشی کند و با آبرنگ کارهای مثل نقاشی انگشتی انجام دهند. یک سفره بزرگ براشون پهن کنیم و اجازه بدهیم با خیال راحت نقاشی بکشد یا می توانیم گوشه ای از دیوار را برای فرزندمان مقوا بزنیم و اجازه بدهیم فقط در همان محل نقاشی دیواری بکشد. یا اینکه مثلا اجازه دهیم فرزندمان با کاسه و قاشق زدن ساز را تمرین کنند و چگونگی زدن و ایجاد ریتم را یاد بگیرند.

تقویت ایده پردازی

یکی دیگر از راهکارهای افزایش خلاقیت ایجاد فضایی برای بیان ایده ها و نظرات است یعنی ما می توانیم در باره بعضی از مسائل از کودک بخواهیم ایده و نظری را که دارد بیان کند و حتی اگر ایده مسخره ای هم بود قبول میکنیم چون فقط می خواهیم فرزندان در این امر مشارکت داشته باشند و اصلا برای ما مهم نیست که این نظر اجرایی است یا نه

فقط قرار است که فعالیت ذهنی صورت بگیرد و ما می توانیم از این نکته ارتباطات خانوادگی استفاده کنیم و می بینیم که چقدر قدرت تفکر و خلاقیت فرزندمان تغییر می کند و در ادامه هم مهارتهای فن بیان کودک ما بهتر می شود و هم فضای مفرحی ایجاد میشود تنها نکته مهم در پردازش ایده این است توجه کنیم کودک به واسطه بیان ایده اش مسخره نشود چون هدف فقط تولید ایده است.

استفاده از داستان نیمه کاره

بیان داستان برای کودکان خیلی جذابیت دارد و یکی از راهکارهای مهم و اساسی برای تربیت فرزندان است. پس ما خیلی خوب می توانیم از این راهکار برای افزایش خلاقیت استفاده کنیم. اما لطفا سعی کنیم گفتن داستان را به آخر شب محول نکنیم ما می توانیم در طول روز هم از داستان گویی استفاده کنیم و سعی کنیم که از داستانهای نیمه کاره هم برای کودکان تعریف کنیم و بگوییم که حالا این شخصیت داستان چه کاری باید انجام دهد می توانی شما برای من تعریف کنی و وقتی فرزندمان بقیه داستان را تعریف می کند فعالانه به داستان فرزندمان گوش کنیم و اجازه دهیم به صورتی که دوست دارد داستان را به پایان برساند. این تمرین هم می تواند به قدرت کلامی کودک کمک کند تا مهارت های کلامی و فن بیان کودک تقویت شود.

ایجاد فضای پرسش گری

سعی کنیم محیط منزل را به سمتی ببریم که کودکان پرسشگری داشته باشیم. کودکانی که مدام سوال می کنند که خود این روحیه پرسش گری هم در تربیت کودک خلاق به ما کمک می کند.
البته تربیت کودکان پرسش گر باعث می شود وقتی کودک مان سوال می کند ما باید جواب آن سوال را بدهیم در حال حاضر هم اینترنت به کمک ما می آید و جواب هر پرسشی را می توانیم با یک سرچ ساده در آن پیدا کنیم و تازه اگر هم نمی دانستیم اشکالی ندارد به فرزندمان می گویم چه سوال خوبی کردی خودت چطور فکر می کنی و به نظر خودت می تواند چه جوابی داشته باشد و در ادامه می گوییم حالا بیا باهم جوابش را پیدا کنیم.
یا خودمان شرایط را به گونه ای پیش ببریم که خودمان از کودک سوال کنیم: کی گفته است که این مسئله را فقط از این راه باید حل کنیم و ایجاد این پرسش باز می تواند فکر کند پس یک مسئله راه حل های مختلفی دارد.
یا سوالاتی مانند این سوال که چی می شد اگر فیل ها هم پرواز می کردند؟ یا تصور کن اگر دولفین ها راه می رفتند چه اتفاقی می افتاد؟
یا به نظرت فیل و زرافه چه شباهتی با هم دارند؟
سوالاتی از این دست هم به خلاقیت کودک کمک می کند. هم فضای گفتگو را باز می کند و هم فضای مفرحی برای خانواده با استفاده از این تخیل ها ایجاد می شود. و ببینیم چقدر فن بیان کودکان را با استفاده از این فضا رشد می دهیم.
پرسیدن سوالاتی خلاقانه هم به ما و هم به کودک مان کمک می کند. مثل این سوالات:
من چطور می توانم مادر خوبی باشم؟
شما فکر می کنید می توانید چه کاری انجام دهید که من را شاد کنید؟
ما چه کارهایی باید انجام دهیم که بتوانیم محیط زیست بهتری داشته باشیم؟
چرا پنکه سقفی اینطوری می چرخد؟
و یا از کودک خود بخواهیم برای ضرب دو عدد از چه راه های دیگری می توان استفاده کرد.
هرکدام از این دست سوالات فرزندان را به فکر کردن وادار می کند. لطفا حوصله داشته باشیم و برای فرزندانی که به وجود آوردیم وقت کافی بگذاریم. گذاشتن وقت کافی و ایجاد سوالات باز هم یکی از راهکارهای تربیت فرزندان خلاق است.

محدود کردن تماشای صفحه جادو و شبکه های مجازی

دشمن خلاقیت کودکان تلویزیون و شبکه های مجازی است. جذابیت فضای مجازی باعث می شود که فضای گفتمان در خانه کمتر صورت گیرد. فرزندان فقط نگاه کنند به صفحه تلویزیون یا موبایل و کار دیگری انجام ندهند.

تماشای زیاد تلویزیون باعث می شود که قدرت خلاقیت فرزندمان گرفته شود یا استفاده از فضای مجازی خودش موجب کم کردن قدرت خلاقیت می شود. کارشناسان مسائل تربیتی عنوان کرده اند که کودکان زیر 2 سال تلویزیون نگاه نکنند و کودکان بالای دوسال هم روزی نیم ساعت تلویزیون نگاه کنند چون وقتی تلویزیون یا شبکه های مجازی را نگاه می کند دیگر روی خلاقیت شان کار نمی شود. شاید دیگر شلوغ نکند و سروصدا نداشته باشد اما قدرت تخیل کودک کم رنگ می شود.
دیگر کودکمان خیال پردازی نکند چون زمانی کودک خیال پردازی می کند باعث می شود ذهنش باز شود.

بیان خلاقیت

اجازه بدهیم فرزندمان از کارهای خلاقانه ای که انجام می دهد تعریف کند و از کودکمان بخواهیم این موضوع را برای ما تعریف کند. این بیان کار خلاقانه باعث می شود که قدرت بیان فرزندمان هم افزایش پیدا کند و هم این که بیان کارهای خلاقانه موجب دیده شدن فرزندمان می شود.

کتاب

یکی از مهمترین راهکارهای افزایش خلاقیت خواندن کتاب برای کودکان است. ما به عنوان پدر و مادر وقتی کتاب می خوانیم همراه نویسنده کتاب قدرت تخیل و تصویرسازی ذهنی را پرورش می دهیم. در تهیه کتاب برای کودکان سعی کنیم کتاب های بزرگ تهیه کنیم و کتابی که تصاویر رنگی بسیاری دارند چون برای کودک دو تا سه ساله نوشته ها مهم نیستند بلکه تصاویر کتاب مهم است که به این کتاب ها کتاب های تصویری می گویند. کتاب های تصویری را اگر برایش داستان بسازیم و سعی کنیم که این داستان ها را با صداهای مختلقی بخوانیم برای کودک جذاب تراست اما برای کودکان بزرگتر می توانیم کتاب های تصویری که داستان هم داشته باشند تهیه کنیم و به کودک مان بگویم با صدای شخصیت داستان قصه را بخواند و باهم یک کتاب داستان را بخوانیم و اجازه دهیم فرزندمان خودش را جای شخصیت داستان بگذارد.

موسیقی

یکی دیگر از مهمترین کارهای افزایش خلاقیت در کودکان استفاده از وسایل موسیقی است. چون زمانی که کودک می خواند یا با وسایل بازیش ساز تولید می کند و صدا ایجاد می شود و شعرهای کودکانه را بیان می کند در واقع استعدادهای درونی خودش را بروز می دهد و ما با تشویق این فعالیت ها ذهن خلاق فرزندمان را پرورش می دهیم. ما می توانیم از وسایلی که در منزل داریم مثل کاسه های فلزی و قاشق های فلزی آن ها را در اختیارش قرار دهیم و با تولید صدا احساس خوبی داشته باشد. و یا اسباب بازی های که تولید صدا می کند برایش تهیه کنیم تا استعداد موسیقیایی فرزند مان را خلق کنیم.

نترسیدن از شکست

کارل دوک که در زمینه ذهنیت فعالیت می کند و روانشناس اجتماعی است می گوید:
کودکانی که از شکست می ترسند کمتر به فکر خلاقیت هستند پس باید در نظر بگیریم هرگز کودک مان را از شکست نترسانیم و به کودک مان یادآوری کنیم که شکست جزموفقیت است و برای اینکه کودک خلاقی داشته باشیم نباید ناامید شویم و این روحیه نترسیدن از شکست را خودمان در خانه فراهم کنیم. با استفاده از این نکته که باید یک فرصت دیگه هم به خودمان بدهیم و به کودک مان بگویم.
چطور دوباره می توانی این کار را انجام بدهی ؟
یا این سوال ما چه کاری می توانیم انجام دهیم تا این نتیجه را تغییر دهیم؟
چون حتما باید دوباره انجام شود تا نتیجه خوبی بدست آوری.
یا می توانیم به کودک مان بگوییم عزیزم راستی برای اینکه این نقاشی را بکشی چند بار تلاش کردی تا احساس کند که همه با اولین بار موفق نمی شوند.
کاری را انجام دهند تا نتیجه بگیرند و موضوع دیگر اینکه تلاش کودک را شاخص کنیم تا از شکست نترسد.
سعی کنیم که همیشه ایده هایی که به ذهن فرزندمان می رسد را بهش بها دهیم و بگوییم که این ایده و نظری که داری را بکار ببند و یادآوری کنیم که اگر انجام نشد هم ناراحت نشو هیچ اشکالی ندارد اگر شکست خوردی و این ایده و نظرت پیروزی و موفقیت نداشت تو باید سعی کنی به صورت دیگری کار کنی. حتی می توانیم به فرزندمان وقتی هم شکست می خورد هم تشویقش کنیم و بگوییم به خاطر این تلاشت این هدیه را برایت گرفتم اما برای اینکه موفق شوی و به هدفت برسی باید دوباره بلند شوی و تلاش کنی.

رفتن به طبیعت

مورد بعدی گشت و گذر در طبیعت است. چون طبیعت مدام در حال تغییر است و این در حال تغییر بودن فرصت زیادی برای رشد و کشف و ایجاد خلاقیت و توانایی حل مسئله کودکان می کند. دنیای طبیعی الهام بخش کودکان برای فکر کردن و سوال کردن و ایجاد ذهن خلاق است. وقتی کودکمان در کنار دریا شن بازی می کند با شن ها برای خودش خونه درست می کند و برای خونه خود پل می سازد، یعنی دارد با امکان موجود قدرت خلاقانه خود را به نمایش می گذارد یا وقتی برگ های درختان را جمع آوری می کند و به آنها نگاه می کند و با استفاده از این امکانات کم شکلی رسم می کند خودش خلاقیت است یا در شب هایی که به آسمان پراز ستاره نگاه می کند و در ذهن خود با ستاره شکل می سازد این ها همه نشانه خلاقیت است و ما به عنوان پدر و مادر این فضای گشت و گذار را ایجاد کرده ایم.

نمایش بازی کردن

ایجاد شرایط برای بازی های کودکانه و نقش بازی کردن مثل عروسک بازی یا ماشین بازی از جمله کارهای است که باعث خلاقیت می شود. ما میتوانیم با ایجاد فضایی برای اینکه فرزندانمان برای خودشان سناریو بسازند و با کمک اسباب بازی هایی که دارند آن سناریو را اجرا کنند خودش یکی از روش های افزایش خلاقیت در کودکان می شود. بعضی از بچه ها به قدری تخیل شان قوی است که با خودشان بازی می کنند.
شاید مهترین مطلب در خصوص اینکه چه کاری بتوانیم انجام دهیم تا قدرت خلاقیت فرزندمان را افزایش دهیم این باشد که برایش چهارچوب قرار ندهیم.

جشن خلاقیت

برای افزایش قدرت خلاقیت کودکان باید زمانی که کار خاصی انجام داد برایش جشن بگیریم و فضایی ایجاد کنیم که بداند ما برای نوآوری و خلاقیتی که به خرج داده است ارزش قائل هستیم و هدیه بدهیم.
امکانات نقاشی، پازل ها، کتاب ها، وسایل ساخت کاردستی، همه و همه به افزایش خلاقیت کمک می کنند. می تواند حتی یک لبخند و توجه به فرزندمان هم باشد. برای این کار و تشویقش شادی می کنیم که این نشاط می تواند یک جشن کوچک باشد. دوستی برایم تعریف می کرد ما هر زمان پسرم یک نقاشی خاص می کشد و با کاری متفاوت انجام می دهد یک کیک کوچک می گیریم و جشن می گیریم و از آن نقاشی در روی دیوار خانه استفاده می کنیم و درو دیوار خانه ما پر است از کارهای هنری و خلاقیت فرزند مان. ما می توانیم از کارهای خلاقانه فرزندمان هم عکس بگیریم و و هم در فضای مجازی انعکاس دهیم.
پس من مادر یا پدر به عنوان والدین کودک در کنار تمامی وظایفی که بعهده داریم برای داشتن فرزندان خلاق هم باید تلاش کنیم و همینطور که وسایل راحتی و خورد و خوراک فرزند مان را تهیه می کنیم به خلاقیت کودکانمان هم اهمیت دهیم و تلاش کنیم که فرزند خلاق تربیت کنیم.

در پایان شما را به خواندن مقاله های مرتبط دعوت میکنیم…

تفاوت اعتماد به نفس و عزت نفس

راهکارهای افزایش عزت نفس کودکان