معرفی کتاب قلاب | تکنولوژی به 4 دلیل ما را به قلاب خود وصل می‌کند!

 نکته: این مقاله از زبان نویسنده این کتاب نوشته شده است.

امروزه برای هر کاری نرم افزاری وجود دارد و من، نیر ایال، (Nir Eyal) در کتاب قلاب (Hooked) به همین نرم افزارها پرداخته ام. در این مقاله هم می خواهم کمی درباره این موضوع صحبت کنم. در کنار تمام ویژگی‌هایی که موبایل‌های هوشمند دارند، یک مشکل هست که طی این مدت هیچوقت تغییر نکرده. مهم نیست گوشی‌های هوشمند چقدر پیشرفته شوند، آن‌ها هنوز هم برای ارتباطات اختراع شده‌اند و مردم را به هم نزدیک‌تر می‌کنند.

اگرچه من یادم نمی‌آید تا به حال از طریق تلفنم با کسی درست و حسابی صحبت کرده باشم، همیشه در نرم افزارهای مختلف پیام داده‌ام. هنوز هم تلفن‌های هوشمند برای ارتباطات ما هستند، با این تفاوت که صفحات گوشی‌های لمسی به ما کمک می‌کنند که پیام‌های درست را نوشته و در زمان مورد نظر برای اطرافیان ارسال کنیم.

عکس کتاب قلاب  ( Hooked )

واضح است که ما یک گونه اجتماعی هستیم و روش‌های تکنولوژیکی در ارتباطات به ما کمک می‌کنند. اگرچه به دلایل پنهان دیگری است که ما مدام تلفن خود را چک می‌کنیم، حتی در مواقع غیرضروری به آن ناخنک می‌زنیم و برای عکس انداختن قیافه خود را شبیه اردک می‌کنیم!

البته من هم باید اعترافی بکنم. خود من بعد از نوشتن کتاب قلاب متوجه شدم که به تکنولوژی قلاب شده‌ام. نمی‌توانستم به کار و خانواده‌ام رسیدگی کنم، وقت کم می‌آوردم و اطرافیانم را ناامید کرده بودم. البته الان که عادت بدم را ترک کردم، مشکلی نیست. فقط دوست دارم بدانم که من تنها نبودم. پس بگذارید چند سؤال از شما بپرسم:

آ- تا به حال شده بیش از حد عادی آنلاین باشید و موبایل دستتان باشد؟

ب- تا به حال شده بخواهید کاری کنید که کمی از اینترنت فاصله بگیرید اما موفق نشوید؟

د- آیا تا به حال در دستشویی از موبایل خود استفاده کرده‌اید؟

با توجه به اینکه چنین سؤال‌هایی را در سمینارهایم پرسیده‌ام و جواب‌هایی گرفته‌ام، فکر می‌کنم شما هم در تمام این موارد مثل من بوده‌اید!

نمی‌خواهم بگویم شما به موبایل اعتیاد دارید. نه! ما فقط کمی بیش از اندازه از موبایل‌های خود استفاده می‌کنیم؛ اما چرا؟ مشکل از موبایل‌ها نیست. ما نمی‌توانیم خودمان را به سطح پیشرفت آنها برسانیم. ما نمی‌توانیم توسعه‌ی یک تکنولوژی را به عقب برگردانیم. وقتی یک تلویزیون اختراع شده، اختراع شده و دیگر نمی‌توان کاری کرد. موبایل‌ها و تکنولوژی هم همینطور است.

این ما هستیم که نتوانستیم به سرعتی که موبایل‌ها و تکنولوژی پیشرفت کرده‌اند، یاد بگیریم کنترل رفتارها و عادت‌های خود را به دست بگیریم.

استفاده از تکنولوژی مثل این است که آنها قلابی دارند و ما به آن آویزان هستیم. طوری که انگار این دستگاه‌های کوچک، دست دارند و دست ما را محکم می‌گیرند و رها نمی‌کنند. این دستگاه‌ها به سرعت پیشرفت کردند و ویژگی‌های جدید برای خود ساختند اما ما وقت کافی برای خلق روش‌هایی نداشتیم که در شکل دهی و ترک عادت‌ها و رفتارهای نادرست کمکمان کنند.

گاهی حس می‌کنیم این نرم افزارهای رایگان آنقدر خوب هستند که فقط دوست داریم از آنها استفاده کنیم. مشکلی نیست! نمی‌گوییم از موبایل خود استفاده نکنید یا شما معتاد به موبایل خود هستید. موبایل‌ها مفیدند تا وقتی در زندگی ما و خصوصاً جاهایی که از همه مهم‌تر است سرک نکشند. وقتی تکنولوژی طوری در زندگی ما دخالت می‌کند و خودش را همه کاره می‌داند که دیگر نمی‌توانیم آن زندگی که می‌خواهیم را داشته باشیم، پس آن موقه است که باید به فکر راه حل بیفتیم.

در کتاب قلاب می فهمیم که قلاب به معنی یک محرک، عمل، جایزه‌های مختلف و سرمایه است. وقتی این چهار قدم را متوجه شوید، کار شما می‌تواند بهترین کالاها و خدمات را بسازد و مشتری‌ها هم نمی‌توانند دلیل روان شناختی پشت آن را بفهمند و متوجه نمی‌شوند که استفاده از آن ابزار یا خدمات هرروزه برای آنها به عادتی تبدیل می‌شود.

4 روش قلاب کردن

در این مقاله می‌خواهم روش‌ها و راهکارهای عملی را با شما درمیان بگذارم که خودم استفاده کردم تا از تکنولوژی کمی فاصله بگیرم. البته اول باید بدانیم که چرا این دستگاه‌ها ما را به قلاب خود وصل می‌کنند؟ چطور انقدر در این کار ماهرند و چطور می‌توانیم از شرشان خلاص شویم؟

قبل از خواندن این 4 روش، دعوت میکنم ویدئوی مرتبط زیر را در رابطه با قلاب کردن ببینید:

1- محرک

محرک، همان چیزی است که موجب عادت می‌شود. حالا می‌خواهد محرک خارجی باشد یا داخلی. محرک خارجی مثل صفحه‌ای که در گوگل وارد آن می‌شوید و نوشته‌هایی در اطراف می گویند: روی من کلیک کن!

محرک داخلی مثل حس بدی که در یک روز دارید یا وقتی کارهای روزمره خسته‌تان کرده. در این دو صورت محرک باعث می‌شود یک عادت در شما شکل بگیرد.

• بیشتر بخوانید: عادت های خوب

با گذر زمان، کاربرها آنچنان با محرک‌های داخلی درگیر استفاده از تکنولوژی می‌شوند که دیگر نیازی به محرک خارجی نیست. آن‌ها خود به خود و طبق عادت به سمت آن تکنولوژی برمیگردند. مثلاً وقتی تنهاییم پیام‌های خود را چک می‌کنیم. وقتی می‌ترسیم لحظه‌ای را از دست بدهیم یا از خاطرمان برود، از آن عکس می‌گیریم. این شرایط و احساساتی که در ما بوجود می‌آیند دیگر اجازه نمی‌دهند به راه حل‌های مختلف فکر کنیم و به سرعت به سراغ چیزی می‌رویم که به آن عادت کردیم.

وقتی این چهار قدمِ در کتاب قلاب را بگذرانیم، کاربرها با محرک‌های داخلی خو می گیرند. اگرچه شرکت‌های سازنده قبل از اینکه عادتی در کاربر شکل بگیرد از محرک‌های خارجی استفاده می‌کردند. مثلاً محرک خارجی برای پیام دادن کاملاً مشخص است. هروقت شخصی پیامی در یک پیامرسان ارسال می‌کند، صدای پیام آن یا رنگ قرمزی که بالای موبایل چشمک می‌زند، محرک‌های خارجی هستند چون به محض اینکه این علائم را می‌شنویم یا می‌بینیم طاقت نمی‌آوریم و می‌خواهیم ببینم چه کسی کارمان داشته و چه خبر است.

2- عمل

صداها کاربران را وسوسه می‌کنند تا دست به کار شوند. دست به کار شدن هم اینجا یعنی دست به سمت موبایل خود ببرند و صفحه را لمس کنند. فاز عمل در روش قلاب ساده‌ترین رفتاری است که انجام می‌دهیم تا به پاداشش برسیم. به سادگی با کلیک روی اسم و تصویر آیکون نرم افزار واردش می‌شویم و پیام‌ها باز می‌شوند.

وقتی عادتی شکل بگیرد، کاربر دیگر بطور ناخودآگاه بخاطر وجود احساسات مختلف به آن رو می‌آورد. احساساتی مثل زمانی که حوصله‌تان سر می‌رود یا دلتان برای کسی تنگ می‌شود. وقتی کاربر نرم افزار را باز می‌کند، با ساده‌ترین راحت خیال خودش را کمی راحت‌تر کرده است.

3- جوایز مختلف

فاز بعدی در روش کتاب قلاب، جوایز مختلف است. این یکی وقتی رخ می‌دهد که کاربر وارد نرم افزار می‌شود چون چیزی می‌خواهد اما خارج می‌شود درحالیکه هنوز به آنچه می‌خواسته نرسیده است.

برای توضیح این فاز می‌خواهم از تحقیق بی اف اسکینر، روانشناس آمریکایی را توضیح دهم. اسکینر فهمید که وقتی جوایزی از طرق مختلف به یک نفر داده شود، آن فرد آن کار که موجب جایزه می‌شده را بیشتر انجام می‌دهد. وقتی عادت جدیدی شکل می‌گیرد، کالاهایی که مرموزتر هستند راحتتر ما را به قلاب خود وصل می‌کنند.

مثلاً نرم افزار عکس گرفتن به نام اسنپ چت را درنظر بگیرید. در این نرم افزار هرروزه حالت‌های جدیدی از چهره، رنگ و … ظاهر می‌شود که موجب هیجان انگیز شدنش خواهد شد و وقتی کاربر از خود عکس خارق العاده ای می‌گیرد، هربار دوست دارد بگردد و عکس‌های بهتر و جدیدتری داشته باشد. وقتی نرم افزار چیز جدیدی برای ارائه دارد، کاربر آنها را به عنوان پاداش استفاده روزانه می‌داند و هرروزه بیشتر از آن استفاده می‌کند.

4- سرمایه

آخرین فاز کاربر را وسوسه می‌کند که کمی پول به نرم افزار بدهد تا ویژگی‌های بهتری داشته باشد. مسلماً حس می‌کند اینطوری بیشتر لذت خواهد برد. مثلاً در بعضی نرم افزارها کاربر دوستان خود را دنبال می‌کند، آن‌ها را بهترین دوست خود کرده و پیام‌های جالب‌تر و خاص‌تر را برای آنها ارسال می‌کند سپس می‌خواهد آن را ذخیره کند. این ذخیره سازی ارزش بیشتری برای او دارد و باعث می‌شود باز هم به آن نرم افزار سر بزند.

سرمایه‌ها همچنین با استفاده از محرک‌های بعدی باعث می‌شوند کاربر دوباره به نرم افزار برگردد. مثلاً وقتی پیامی برای کسی می‌فرستد، آن طرف مقابل هم وسوسه می‌شود جواب دهد. وقتی کاربر اول جوابش را گرفت، صدای پیام باعث می‌شود دوباره به قلاب آویزان شوید و این کار را همینطور ادامه دهید.

سرمایه‌ها حتماً نباید پولی باشند. وقتی وارد مغازه می‌شوید، می دانید شیر و روغن چه قیمتی دارند اما وقتی وارد نرم افزار رایگانی می‌شوید، باورتان نمی‌شود که چقدر از زمان خود را از دست می‌دهید. این جا زمان، پولی است که می‌پردازید.

همینطور که زمان می‌گذرد و کاربر این کارها را مدام و پیاپی انجام می‌دهد، ارجحیت‌های جدیدی برایش شکل می‌گیرند و عادت‌ها خودبخود ساخته می‌شوند.

سرویس‌های پیامرسان اینجا هستند تا بمانند و ما زیبایی‌های بیشتر و جدیدتری برای پس زمینه آنها خواهیم دید و بیشتر برای استفاده از آنها وسوسه خواهیم شد چون تکنولوژی هرروزه می‌خواهد با روش‌های جدید، مردم را به یکدیگر نزدیکتر کند.

وقتی دلیل دقیق و روانشناختی این قضیه را درک کنید و بدانید چه چیزی باعث می‌شود روی نرم افزارها کلیک کنید، معتاد آنها شوید و به حلقه قلاب آنها آویزان بمانید، می‌توانیم کالاهای مفیدتر و بهتری بسازیم و زندگی قشنگتری داشته باشیم.

سه روش ساده برای جدایی از موبایل

در کتابم، قلاب، به تکنولوژی‌هایی اشاره کرده‌ام که نمی‌توانیم آنها را زمین بگذاریم. مثلاً همه ما دوست داریم با کسانی که دوستشان داریم وقت بگذرانیم یا بیشتر بخوابیم.

1- شارژر موبایل

موبایل خود را بیرون از اتاق شارژ کنید. نزدیک به 70% از مردم آمریکا موبایل‌های خود را کنار سرشان می‌گذارند و می‌خوابند؛ بنابراین ابتدای شب، بجای زود خوابیدن و سرحال بیدار شدن در صبح تا نیمه‌های شب مشغول استفاده از موبایل خود هستند و از طرفی صبح زود همانطور که هال الرود، نویسنده کتاب صبح جادویی، می‌گوید نمی‌توانند به هدف‌ها، شکرگزاری آنچه دارند و احساسات خوب و کارهایی که می‌خواهند در طور آن روز انجام دهند فکر کنند چون مشغول بررسی مطالب جدید در اینستاگرام و نرم افزارهای دیگر هستند.

2- سبد یا آویز موبایل

در مهمانی‌ها و محل کار هم می‌بینیم که تعداد زیادی از افراد مشغول موبایل هستند و به اطرافیان توجهی ندارند. بهترین روش در اینجا این است که در مهمانی‌ها موبایل‌های خود را در سبد یا ظرفی جدای از جمع بگذاریم و از لحظات با هم بودن لذت ببریم.

در محل کار هم می‌بینیم کسی که مقام بالاتری دارد فکر می‌کند می‌تواند در جلسات ایمیل‌های خود را ببیند، از موبایلش استفاده کند و به دیگران توجهی نشان ندهد. این حرکت، مضرات خودش را به همراه دارد. مثلاً اینکه حواس اطرافیان در جمع جلسه پرت می‌شود و همه مضطرب می‌شوند که یعنی چه اتفاقی افتاده که رییس دارد ایمیل می‌دهد یا پیامی می‌فرستد؟

از طرفی این کار رییس یا مدیر نشان می‌دهد وقت استفاده از موبایل مهم‌تر از وقتی است که کارکنان برای این جلسه می‌گذارند.

آخرین و بدترین اتفاق هم این است که رییس یا مدیر چنان غرق استفاده از موبایل است که نمی‌شنود بقیه چه می گویند در نتیجه وقتی حتی موبایل را هم کنار بگذارد نمی‌داند قضیه چیست، خجالت می‌کشد بپرسد موضوع په بود بنابراین گوشه‌ای می‌نشیند و در مکالمات شرکت نمی‌کند.

ایده جالبی که در اینجا به ذهن من رسید آویزان کردن موبایل‌ها از نخ‌هایی بود که به یک جالباسی متصل هستند. یا نهایتاً می‌توانید از همان سبد یا ظرفی استفاده کنید اما باید کاملاً از میزجلسه و دورهمی کارکنان دور باشند.

3- صدای پیام‌ها

بعنوان آخرین کار می‌توانید صدای پیام‌ها را قطع کنید. اینجا به موبایل خود می گویید که من تصمیم می‌گیرم چه وقت صدای پیامی بیاید و به آن جواب بدهم و چه وقت خیر. اینطوری خودتان رفتارتان را تحت کنترل می‌گیرید چون صدای پیام‌ها و ایمیل‌ها یک عامل خارجی است در حالیکه می‌توانید خودتان کنترلش کنید. وقتی صدایی نمی‌آید، شما هم وسوسه نمی‌شوید تا ببینید چه خبر است.