روش صحیح انتقاد از دیگران! هشت گام مهم؟!
سرفصل های مهم این مقاله
شاید برای شما اتفاق افتاده که از دست همسر، خواهر، برادر یا رفقایتان رفتار نادرستی دیدید و خواستید به او بگویید. اما نه تنها گفتن شما، کار را درست نکرده بلکه اوضاع را از آنچه که بود، بدتر هم کرده است! انتقاد مثل تیغ جراحی است؛ اگر بلد نباشید با این تیغ چگونه کار کنید یقینا بیمار شما بهبود که هیچ، بلکه ممکن است تا پای مرگ هم برود. ما روزانه با افراد مختلفی در ارتباط هستیم و از افراد متعددی تأثیر می‌گیریم و بر افراد زیادی نیز تأثیر می‌گذاریم. خواه ناخواه رابطه‌های ما برای تبدیل شدن به رابطه‌ای هدفمند و مفید، نیازمند ردوبدل نظرات مختلفی هستند. به همین دلیل ضروری است که آداب انتقاد کردن را بیاموزیم. به صورت کلی هیچ‌کدام از ما در ذات، انتقاد پذیر نیستیم و انتقاد در ما واکنشی دفاعی برمی‌انگیزاند، پس ضروری است که با رعایت اصول انتقاد کردن بر میزان اثرگذاری انتقادها بیفزاییم و از فرو رفتن طرف مقابل در لاک دفاعی جلوگیری می‌کنیم. در مقاله چگونه انتقاد کنیم؟ چند قدم مهم و اصولی برای انتقاد کردن را معرفی می‌کنیم، با ما همراه باشید.
هدف از انتقاد کردن چیست؟
با توجه به صحبت‌های بالا، هدف از انتقاد کردن، اصلاح رفتار و کردار نادرست طرف مقابل است. گفتیم که انتقاد کردن مثل تیغ جراحی است. اگر نتوانیم از آن درست استفاده کنیم، تبعات جبران ناپذیری به جا خواهد گذاشت. هیچ انسانی نمی‌تواند بگوید من از انتقاد کردن خوشم می‌آید. کسی از جراحی شدن خوشش نمی‌آید.
پس، این کار ما را به عنوان انتقاد کننده خیلی سخت می‌کند. از قدیم گفتند: «یک سوزن به خودت بزن، یک جوالدوز به بقیه» یعنی این سؤال را از خودم بپرسم که آیا من دوست دارم مورد نقد قرار بگیرم یا خیر؟ و اینکه اگر چگونه از من انتقاد کنند استقبال می‌کنم؟ در این صورت می‌توانیم به جواب مشخصی برسیم.
من خودم به شخصه دوست دارم کسی که از من انتقاد می‌کند اولاً خیلی آرام و مهربان باشد و در شرایط و مکان درستی باشد و از همه مهم‌تر فقط رفتاری که باعث اذیتش شده را مورد نقد قرار دهد نه کل شخصیت و حیثیت مرا!
اما قبل از اینکه وارد روش‌های درست انتقاد کردن شوم، می‌خواهم باهم بحثی را شروع کنیم با این عنوان: «چه مواردی را باید بررسی و چک کنیم که انتقادمان تأثیرگذاری‌اش بیشتر شود.» چون خیلی وقت‌ها به جای انتقاد روش‌های دیگری هم وجود دارد.
گفتیم که هدف انتقاد اصلاح کردن رفتار نادرست است. من در زیر نمونه سؤال‌هایی را برای شما می‌نویسم که می‌توانید قبل از اینکه انتقاد کنید این سؤالات رو از خودتان بپرسید:
سوالاتی که قبل از انتقاد کردن، باید از خود بپرسیم!
- آیا روش دیگری جز انتقاد وجود دارد؟
- آیا مشکل آن قدر بزرگ است و ارزش انتقاد دارد؟
- آیا با این انتقاد امکان اصلاح وجود خواهد داشت؟
- آیا خودمان این مشکل را نداریم؟ این انتقاد به ما وارد نیست؟
- آیا درست انتقاد کردن را بلد هستیم؟
- آیا اصلا به ما ارتباطی دارد؟
- آیا فرد دیگری نمی‌تواند این انتقاد را انجام دهد؟
- آیا الان زمان و مکان مناسبی برای انتقاد کردن است؟
- آیا شناخت کافی از فرد دارم که انتقاد می‌کنم؟
- لحن من جدی و درست است؟ به صورت شوخی بیان نشود.
- آیا باعث بی‌ارزش شدن انتقاد من نمی‌شود؟
- آیا برای ابراز وجود این کار را می‌کنم؟
این‌ها پیش نیازهای انتقاد کردن هستند که باید همه آنها را قبل از انتقاد کردن بررسی و چک کنیم بعد تصمیم بگیریم که آیا انتقاد کنیم یا نه.
هشت گام برای انتقاد اصولی و حرفه‌ای | چگونه انتقاد کنیم؟
الان که این ها را فهمیدیم اگر جایی لازم شد انتقاد صورت بگیرد به چه صورت می‌توانیم به شکل درست و اصولی انتقاد کنیم؟
- از خود بپرسید که آیا حق انتقاد از آن فرد را دارید؟!
- قبل از انتقاد کردن اجازه بگیرد
- نیت خود از انتقاد را خیلی صادقانه شرح دهید
- ابتدا با ویژگی‌های مثبت طرف مقابل شروع کنید
- بر این نکته تاکید کنید که انتقاد شما می‌تواند درست یا غلط باشد
- مراقب باشید که انتقادتان شخصیت طرف مقابل را نشانه نگیرد
- انتقادتان را به پیشنهاد تبدیل کنید
- به دیگران برای تغییر وقت و اختیار دهید
این هشت گام کلیدی به ما کمک می‌کند تا در صورت لزوم بعد از گذراز پیش نیازهای اعلام شده، بتوانیم انتقادهای ارزشمند و مفیدی مطرح کنیم که احتمال اصلاح در آن بسیار زیاد باشد. حالا به بررسی هر کدام از این گام ها می پردازیم:
1. از خود بپرسید که آیا حق انتقاد از آن فرد را دارید؟!
خیلی اوقات انتقاد ما به دیگران نوعی پا گذاشتن روی حریم خصوصی‌شان است. ما اول از همه باید از خود بپرسیم که آیا آن مسئله به ما ارتباطی دارد یا نه؟ اگر دیدیم که مطرح کردن آن مسئله نوعی ورود به حریم خصوصی طرف مقابل است، بهتر است که اصلاً آن را به میان نیاوریم!
2. قبل از انتقاد کردن اجازه بگیرید
دومین قدم برای انتقاد کردن از هر فردی کسب اجازه است. کسب اجازه قبل از انتقاد به نوعی ادب ما را نشان می‌دهد و از طرف مقابل نیز به فرد مقابل نشان می‌دهد که قصدی برای توهین به او و یا ورود به حریم شخصی‌‌اش را نداریم. از طرف دیگر نیز ما می‌توانیم زمان مناسب برای انتقاد کردن را دریابیم. برای مثال شما قبل از انتقاد می‌توانید بگویید: «می‌تونم ازتون خواهش کنم یه فرصتی را مشخص کنید تا یک مطلب مهمی را با شما در میان بذارم؟» این‌گونه شما از طرفی ادب و اخلاق مداری خود را نشان می‌دهید و به نوعی احتمال پذیرش انتقاد را بالا می‌برید.
3. نیت خود از انتقاد را خیلی صادقانه شرح دهید
همه ما واقف و آگاه به این مسئله هستیم که شنیدن انتقاد خیلی سخت و دردناک است. اگر از کسی انتقاد می‌کنیم، به خاطر این است که او را دوست داریم و می‌خواهیم رفتار درستی داشته باشد و آن را اصلاح کند. به صورت کلی در این حالت باید نشان دهیم که قصدمان از انتقاد کمک به آن فرد است و نیت شوم یا قصد تخریب او را نداریم.
4. ابتدا با ویژگی‌های مثبت طرف مقابل شروع کنید
قبل از گفتن نکات منفی طرف مقابل ضروری است که نکات مثبت آنها را ذکر کنیم. این‌گونه ما به طرف مقابل نشان می‌دهیم که قدردان او هستیم و او را بابت ویژگی‌های مثبت‌اش تحسین می‌کنیم. این‌گونه طرف مقابل ما بیشتر می‌تواند از نیت مثبت ما با خبر شود و بالطبع احتمال اثرگذاری انتقاد نیز بیشتر می‌شود.
5. بر این نکته تاکید کنید که انتقاد شما می‌تواند درست یا غلط باشد
به خاطر اینکه انسان‌ها روحیه آسیب پذیری دارند، بهتر است خیلی نرم و لطیف برخورد کنیم. برای همین منظور پنجمین گام اصولی و حرفه‌ای انتقاد کردن اعتراف به شخصی بودنِ نظرمان است.
به این معنی که به طرف مقابلمان می‌گوییم این چیزی که مطرح می‌کنم، کاملاً نظر شخصی من است و ممکن است خطا و نادرست باشد. این باعث می‌شود طرف مقابل گارد کمتری نسبت به انتقادِ وارد شده بگیرد و از طرفی احتمال پذیرش را بالا برود.
6. مراقب باشید که انتقادتان شخصیت طرف مقابل را نشانه نگیرد
از دیگر گام‌های مهم دیگر انتقاد به رفتار مشخص طرف مقابل است نه به شخصیت آن. یکی از مهم‌ترین اشتباهات ما حین انتقاد این است که یک رفتار را به مل شخصیت طرف مقابل تعمیم می‌دهیم و یا از یک ویژگی وام گرفته و آن فرد را به داشتن شخصیتی بد و منفی محکوم می‌کنیم.
اگر شخصیت طرف مقابل را به بوته نقد بکشیم روح و روان یک انسان را با تیغ جراحی مجروح کرد‌ه‌ایم. کلماتِ «همیشه و هرگز» دشمن انتقاد کردن هستند. اگر بگوییم: تو«همیشه» بداخلاقی و یا تو «هرگز» به فکر پیشرفت شرکت نیستی؛ احتمال تاثیرگذاری انتقادمان به شدت پایین می‌آید. واقعیت این است که خیلی کم پیش می‌آید که یک فرد همیشه به یک نوع خاص رفتار کند. پس استفاده از این واژه نوعی کم‌لطفی به آن‌هاست.
باید مشخصاً به رفتاری که می‌خواهیم اصلاح شود، اشاره کنیم و این را نیز ذکر کنیم که یک رفتار نمی‌تواند به کل شخصیت آن فرد تعمیم یابد. یادمان باشد اگر انتقاد به شخصیت فرد باشد، کسی نمی‌تواند به‌صورت کامل شخصیت خود را عوض کند اما اگر انتقاد به رفتار شخص باشد، تغییر آن به مراتب آسان‌تر است.
7. انتقادتان را به پیشنهاد تبدیل کنید
نکته مهم دیگری که باید در انتقاد کردن رعایت کنیم، تبدیل انتقاد به پیشنهاد است. مثلاً به جای اینکه بگوییم: «تو همیشه دیر میای سر جلسه» می‌توانیم بگوییم: «بهتره طوری برنامه‌ریزی کنی که بتونی سر وقت برسی.» و یا به جای اینکه بگوییم: «تو همیشه به من بی توجهی»، می‌توانیم بگوییم: «من خیلی دوست دارم که تو بهم بیشتر توجه کنی.»
هر چقدر در تبدیل انتقاد به پیشنهاد ماهرتر عمل کنیم، به همان اندازه هم امکان تاثیرگذاری را افزایش می‌دهیم.
8. به دیگران برای تغییر، وقت و اختیار دهید
آخرین قدم در انتقاد کردن اصولی و حرفه‌ای فرصت و اختیار دادن به طرف مقابلمان است. با جملاتی مثل: «حالا این نظر من بود و ممکنه درست نباشد، شما هم در موردش کمی فکر کن و هرطور که صلاح دیدی اقدام کن.» به طرف مقابلمان نشان می‌دهیم که می‌پذیریم که ممکن است اشتباه کرده باشیم. این باعث می‌شود طرف مقابل گارد کمتری بگیرد و احتمال اعتماد به حرف ما و اصلاح رفتارش چندین برابر می‌شود.
سخن پایانی
در مقاله چگونه انتقاد کنیم؟ تلاش کردیم بعد از اهمیت درست انتقاد کردن، روش‌هایی برای اصولی و حرفه‌ای انتقاد کردن یادتان بدهیم. نظرات احتتمالی‌تان را در زیر همین پست، کامنت کنید. هم خوشحال می‌شویم و هم فوراً با دقت پاسخ خواهید داد.
چطور صریح، قاطعانه، شفاف و محترمانه انتقاد کنیم؟
دوره شهامت که تا به حال بیش از ۱۰ هزار نفر آن را تهیه کرده‌اند، پر از روش‌هایی است که با آن می‌توانید علاوه بر کنار گذاشتن خجالت، به خوبی از دیگران انتقاد کنید، بدون اینکه مشکلی برایتان پیش بیاید یا کسی را ناراحت کرده باشید! روی تصویر زیر کلیک کنید:
