بازی درمانی برای کودکان خجالتی؛ تاثیرات + نحوه عملکرد
سرفصل های مهم این مقاله
شاید شما هم در اطراف خود کودکانی را دیده‌اید که حرف نمی‌زنند، پشت پدر و مادر خود قایم می‌شوند و از برقراری ارتباط و حرف زدن عاجز هستند. امکان دارد نشانه های کودکان خجالتی در جمع صمیمی و خانوادگی کمتر بروز کند ولی هنگام مهمانی رفتن، مدرسه رفتن یا مکان‌های اجتماعی این کمرویی خود را بیشتر بروز دهند. در این مقاله ابتدا اشاره کوچکی به ریشه‌های خجالت می‌کنیم و در ادامه به سراغ معرفی تاثیر بازی درمانی برای کودکان خجالتی می‌رویم، پس در ادامه با ما همراه باشید.
ریشه‌های خجالت در کودکان چیست؟
پیش از پرداختن به برخی بازی‌ها و تمرین‌ها برای رفع کمرویی در کودکان، بیایید مفهوم خجالت چیست و ریشه‌های خجالت در کودکان را بیشتر بشناسیم:
رد پای ژنتیک
حتی کودکانی که تازه به دنیا آمده‌اند هم با هم تفاوت دارند. بعضی پر صداتر و بعضی آرام تر و بعضی بیشتر گریه می‌کنند، بعضی در غیاب مادر به شدت احساس اضطراب می‌کنند، اگر پدر یا مادر شما فردی کمرو باشد احتمال اینکه شما نیز به فردی کمرو تبدیل شوید، بیشتر می‌شود. به‌صورت کلی تحقیقات (1) نشان می‌دهند که ژنتیک نقش مهمی در خجالتی بودن کودکان دارد.
نقش تربیت
جفری یانگ می‌گوید: عمیق‌ترین زخم‌ها برای کودکی است که ترک شدن و کم بودن را تجربه کرده (2) در طرح‌واره درمانی و سبک‌های فرزند پروری بارها و بارها به نقش مهم والدین و نوع رفتار و تربیت آن‌ها اشاره شده است. خجالتی بودن نیز تا حد زیادی وابسته به تربیت است. در واقع بعضی از والدین مدام این حس را به کودک خود می‌دهند که همواره تحت کنترل دیگران‌اند و دیگران آن‌ها را بی‌رحمانه قضاوت می‌کنند.
پدری کمال‌گرا که کوچک‌ترین خطایی را از طرف کودک با سخت‌ترین واکنش پاسخ می‌دهد، دائم کم بودن و کافی نبودن را به کودک القا می‌کنند و کودک همواره احساس می‌کند که یک جای کارش می‌لنگد. پدر یا مادری که از دوست داشتن زیاد یا اضطراب فراوان فرصت اشتباه کردن و تجربه کردن را از کودک می‌گیرد، ناخودآگاه این باور را به کودک می‌دهد که همیشه باید کامل و بی‌نقص باشد. به‌صورت کلی تربیت نقش مهمی در میزان خجالتی بودن کودکان دارد.
مدرسه و مهدکودک
گاهی کودکان به دلیل آموزش ندیدن، نقص فیزیکی یا ظاهری متفاوت، موردقبول همسالان خود قرار نمی‌گیرند. گاهی معلم‌ها یا مربیان به دلیل اضطراب فراوان یا فقدان دریافت آموزش صحیح رفتارها یا اعمالی را انجام می‌دهند که در نتیجه به ضرر کودک تمام می‌شود.
به‌صورت کلی سیستم آموزشی و فرهنگی یک کشور به خجالتی بودن کودکان دامن می‌زنند. در جامعه ما کودکان ساکت و کمرو موردقبول قرار می‌گیرند و بچه‌های دیگر تنبیه می‌شوند و همین امر کودکان را مستعد خجالتی بودن می‌کند.
مقابله با کمرویی کودکان با کمک بازی‌ها
بازی خاطره‌ها با چاشنی تخیل
در این بازی، کودکان به کمک تخیل یا بدون کمک تخیل باید یک خاطره تعریف کنند و احساسات خود را همراه داستان بروز دهند. مراقب باشید به‌هیچ‌وجه صحبت کودک را قطع نکنید و برای کودک بایدونباید طرح نکنید و اگر جایی اشتباه کرد و طور دیگری داستان را تعریف کرد ایرادی ندارد و این تنها نوع نگاه و نوع برداشت کودکانه او است.
گویندگی و پرسش و پاسخ
در این بازی که باز هم بر پایه حرف زدن و بروز احساسات است باید از کودک سؤالات ساده بپرسید و کودک در حضور عروسک‌ها به عنوان تماشاگر به این سؤالات پاسخ دهد یا از شما سؤالاتی بپرسد؛ و یا هر دو متنی ساده را با هم تمرین کنید و هرکس که توانست متن را بدون اشتباه بخواند برنده بازی است. این بازی نیز به ابراز وجود در کودکان و بهبود احساس خجالت در آن‌ها کمک می‌کند.
اجرای تئاتر و نمایش
بازی دیگری که می‌توانید با کودک داشته باشید، تئاتر بازی است. تئاتر بازی معرکه است، اکثر کسانی که توانستند مهارت‌های کلامی خود را افزایش دهند و کمرویی‌‌شان را کنار بگذارند، یا اعتمادبه‌نفس بالایی داشته باشند، کسانی هستند که تمرین تئاتر خیلی زیاد انجام داده‌اند.
با کودک خود تمرین تئاتر بازی کنید، لباس‌های مختلف بپوشید، از عروسک‌ها به عنوان تماشاچی استفاده کنید و به کودک نقش دهید یا کودک به شما نقش می‌دهد. البته خیلی بهتر است که کودک سناریو را بچیند و او به شما بگوید که چه نقشی را بازی کنید. در حین بازی می‌توانید از کودک بخواهید که سخنرانی کند، شعر بخواند، داستان بگوید. در نهایت خواهید دید که کودک شما راحت‌تر خودش را ابراز می‌کند و خجالت کمتر او را رنج می‌دهد.
بازی کامل کردن متن
یک متن و یا جمله به کودک بدهید و از او بخواهید که آن را در مورد خود کامل کند. با این روش در واقع به کودک خود کمک می‌کنید که بیشتر خودش را ابراز کند. در ابتدا شاید خیلی خوب این کار را انجام ندهند ولی باید کمک کنید و حمایت کنید تا هم خلاقیت کودک تقویت شود و هم به کمتر شدن کمرویی او کمک کنید.
پانتومیم
به نوبت سعی کنید چیزی را به کمک زبان بدن و حرکات خاص نشان دهید. این بازی به رفع کمرویی کمک می‌کند و دقیقاً بر ضد آن عمل می‌کند. در واقع محیط امنی را برای کودک فراهم می‌کنید و از کودک می‌خواهید که مهارت‌های خود را در آن محیط امن ابراز کند. به‌صورت کلی این بازی نیز می‌تواند به رفع‌ورجوع کمرویی در کودکان کمک کند.
بازی گزارش فوتبال
می‌توانید یک قسمت از مسابقه فوتبال را آماده کنید و از فرزند خود بخواهید این بازی را گزارش کند. حتماً قبل از اجرا از کودک بخواهید که طریقه گزارشگری را دیده باشد و بعد از او بخواهید که تکرار کند، این بازی هم می‌تواند در رشد مهارت‌های کلامی و حافظه شنیداری و همچنین روی تن صدای کودک خیلی مؤثر باشد.
بازی‌های گروهی با همسالان
شاید هیچ بازی‌ای به اندازه بازی‌های گروهی برای یک کودک خجالتی مفید نباشد، بازی‌هایی مثل فوتبال و یا سایر بازی‌های گروهی موردعلاقه کودکان می‌توانند مؤثر واقع شوند. به کودک خود کمک کنید تا در جمع دوستانش قرار بگیرد و با آن‌ها بازی کند. به مرور کودک در برقراری ارتباط با دیگران مهارت بیشتری کسب می‌کند.
سخن پایانی
در این مقاله ابتدا به بررسی خجالت و ریشه‌های آن پرداختیم و در ادامه به سراغ چند بازی مختلف برای رفع خجالت رفتیم. به‌صورت کلی خجالت ریشه در تربیت و محیط و ژنتیک ما دارد و بازی‌هایی که اجازه بروز فردیت و ابراز وجود به کودکان می‌دهند، و قطعا از تاثیرات بازی درمانی برای کودکان خجالتی غافل نشوید.
منابع:
یک قول: بعد از شهامت دیگر مثل قبل نخواهید بود!
روی تصویر زیر کلیک کنید و درباره این دوره بیشتر بدانید:
