بسیاری از افراد که در علم یا مهارت خاصی استاد هستند، نیاز پیدا می‌کنند تا در آن زمینه برای عده‌ای سخنرانی کنند. عموماً به دلیل تخصصی بودن این مدل سخنرانی‌ها، آن‌طور که باید و شاید به آن توجه ویژه‌ای نمی‌شود و به همین دلیل است که سخنرانی‌های علمی و تخصصی عموماً خسته‌کننده هستند. اما چه می‌توان کرد که این سخنرانی هم جذاب از آب دربیاید و هم به دل مخاطبین بنشیند؟ در این مقاله می‌خواهیم بررسی کنیم که چگونه یک سخنرانی علمی و تخصصی داشته باشیم و چه نکاتی باید در آن رعایت کنیم تا سخنرانی‌مان جذاب و اثربخش باشد.

سخنرانی علمی چیست؟

در اولین گام شاید بد نباشد که به این موضوع نگاه کنیم که سخنرانی علمی و تخصصی چیست؟ سخنرانی علمی از نظر پیام بهرام‌پور که خود متخصص و آموزش‌دهنده سخنرانی کردن است، اینگونه تعریف می‌شود: سخنرانی‌ای که با قصد بیان اطلاعات علمی برای مخاطبان حرفه‌ای یا نیمه حرفه‌ای تدارک دیده شده است…

• مطلب مرتبط: سخنرانی چیست؟ یک سخنران چه ویژگی‌هایی دارد؟

تمرینات سخنرانی برای سخنرانی علمی

در مورد تمرینات سخنرانی‌های علمی روش‌های بسیار زیادی وجود دارد که بهترین تمرین‌ها برای این کار عبارتند از

• تمرینات تصویر سازی ذهنی (به صورت کامل)
• تمرین به تنهایی
• تمرین جلوی جمعی از دوستان

۱۱ نکته مهم در مورد یک سخنرانی علمی

 

۱۱ نکته فوق‌العاده را از وب سایت www.synthego.com انتخاب کرده‌ایم تا اطمینان حاصل کنیم که سخنرانی علمی شما پیام کلیدی شما را منتقل می‌کند.

1. هدف صحبت خود را درک کنید

بسیاری از سخنرانان تصور می‌کنند که ارائه یک سمینار یا سخنرانی علمی، صرفاً ارائه داده‌هایی به مخاطبان است. خیر این تنها هدف نیست! وظیفه شما این است که به مخاطبان اطلاعات بدهید و مطمئن شوید که پیام شما را درک می‌کنند. این فقط شامل ایستادن و صحبت کردن نیست. اگر شخصی که سخنرانی می‌کند به هدف خود پی نبرد و در نتیجه نتواند در آن کارآمد باشد، در معرض خطر خسته کردن شرکت‌کنندگان قرار می‌گیرد.

گفتگوهای علمی لایه‌های پیچیده بیشتری دارند، به این دلیل که موضوع ما پیچیده است و می‌توانیم در جزئیات گم شویم. با پرسیدن سؤال “چرا این سخنرانی را انجام می‌دهم؟” از خود، می‌توانید به هدف واقعی خود پی ببرید.

اگر نمی‌توانید به این سؤالات پاسخ دهید، احتمالاً مخاطبان شما هم درک درستی از آنچه بیان می‌کنید، نخواهند داشت.

2. مخاطبان خود را بشناسید

 

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی که هنگام سخنرانی علمی ممکن است با آن مواجه شوید، برقراری ارتباط با مخاطبین بدون گیج شدن و پرت شدن حواس و کلافه شدنشان از موضوع اصلی است. برای اینکه بتوانید این شرایط را کنترل کنید، باید مخاطبان خود را بشناسید.

اگر مخاطبین شما افراد عادی هستند، باید شبیه یک مادربزرگ که برای نوه‌اش موضوعات پیچیده را توضیح می‌دهد، توضیح دهید. درصورتی‌که آن‌ها دانشمندان دیگری هستند، خب موضوع فرق کرده و باید پیچیده‌تر و علمی‌تر صحبت کنید.

در کنفرانس‌های غیرتخصصی، مخاطبان شما ممکن است ترکیبی از دانشمندان رشته‌های مختلف باشند که ممکن است اطلاعات کمی در مورد حوزه تحقیقاتی شما داشته باشند.

با توجه به اینکه شما در تحقیقات خود متخصص هستید و اکثریت مخاطبان شما متخصص نیستند، باید آن‌ها را از طریق محتوای خود هدایت کنید. اطمینان حاصل کنید که وقتی سخنرانی خود را ارائه می‌کنید، یک نفر تازه وارد در این زمینه می‌تواند آن را درک کند.

3. “چرایی” سخنرانی‌تان را توضیح دهید!

به یاد داشته باشید، مخاطبان شما داوطلبانه آنجا هستند. آن‌ها وقت خود را می‌دهند تا به شما گوش دهند. حتی اگر سطح تخصص آن‌ها را بدانید و در آن سطح صحبت کنید، اگر مخاطبان خود را جذب نکنید، آن‌ها را به دلیل عوامل بالای حواس‌پرتی (ویدئوی جذاب، موبایل و …) از دست خواهید داد.

بنابراین چگونه می‌توان یک اتاق پر از افراد را درگیر کرد؟ “چرای” خود را به آن‌ها بگویید. چرا سال‌ها از عمرتان را صرف این کار کرده‌اید؟ چه چیزی شما را در مورد آن هیجان‌زده می‌کند؟ سعی می‌کنید چه مشکلی را حل کنید؟

فراتر از عبارت کلی «ما در تلاش برای درمان سرطان هستیم» بروید و به جزئیات بپردازید.

توضیح دهید که چرا تلاش‌های دیگر شکست‌خورده‌اند، درباره تفاوت رویکردتان صحبت کنید و توضیح دهید که چرا فکر می‌کنید کارساز است.

مخاطب شما مهم‌ترین فرد در اتاق است. به این فکر کنید که چه چیزی مخاطبان عادی را هیجان‌زده می‌کند. هدف شما این است که اتاق را پر کنید (چه 5 یا 5000 نفر) تا بفهمند چرا کاری که انجام می‌دهید اهمیت دارد، چرا باید به آن‌ها اهمیت دهند و چرا تحقیقات شما مهم است.

پیوند دادن مختصر چرایی خود به مخاطبان باعث می‌شود که آن‌ها حواس و ذهنشان را بیشتر در سخنرانی شما بگذارند.

این سخنرانی تد را هم ببینید:

 

4. با اسلایدهای ساده و گویا، اثربخشی را بیشتر کنید!

مردم به دانشمندان به دلیل حوزه‌های فعالیت و سطح دانششان کمی بدبین‌اند و این به معنای آن است که شما با آن‌ها صحبت نمی‌کنید و این اسلایدهای شماست که با آن‌ها صحبت می‌کند.

به این فکر کنید که اسلاید شما برای بینندگان چگونه به نظر می‌رسد؟ آیا در سخنرانی علمی، شما یک نمودار پیچیده یا متن‌های طولانی به مخاطبین ارائه می‌کنید؟ آیا به سرعت بخشی از داده‌ها را به آن‌ها نشان می‌دهید و توضیح نمی‌دهید؟ آیا نکته اصلی خود را نادیده گرفته‌اید و در نتیجه مخاطبان خود را گیج و کلافه کرده‌اید؟

اگر مخاطبان شما را گم کنند، نمی‌توانند کار شما را درک کنند. اسلایدهای شما ابزار شما هستند، با آن‌ها مانند کشتی خود رفتار کنید تا مخاطبان خود را در دریای تحقیقات خود راهنمایی کنید و به مقصود برسانید. در اینجا چند نکته وجود دارد که باید در نظر داشت:

مطمئن شوید که اسلایدهای شما به‌هم‌ریخته نیستند و پیامی ساده دارند. همچنین انیمیشن را در نظر بگیرید تا مخاطب بتواند به راحتی اطلاعات را پردازش کند.

5. داستان‌گویی را یاد گرفته و اجرا کنید!

بازه توجه کوتاه ما پیشرفت جدیدی نکرده است. تلفن‌های هوشمند و اینترنت باعث ایجاد خستگی و نیاز ما به لذت فوری شده‌اند. ما از ابتدای تمدن بشری این مشکل را داشتیم. ذهن ما عاشق داستان است.

این دلیلی است که ما در مورد زئوس، پری دریایی‌ها و اینکه چرا اسب تروآ چیزی نیست که باید به خلوت خود دعوت کنید، می‌دانیم. انسان‌ها برای جلب‌توجه، تقویت حافظه و زنده نگه داشتن این ایده‌ها، داستان می‌گویند.

چگونه می‌توانید در سخنرانی علمی خود داستان بگویید؟ مثل یک فیلم با آن رفتار کنید. شخصیت‌های خود را معرفی کنید، پس زمینه را تنظیم کنید و مخاطب را با آن‌ها ارتباط دهید. داستانی به‌یادماندنی و مؤثر برای مخاطبین خود درست کنید تا به یادشان بماند.

6. سرعت خود را کم کنید و استراحت دهید

اکثریت قریب به اتفاق مردم دوست ندارند در مقابل گروه‌های بزرگی از مردم صحبت کنند، جایی که آن‌ها کانون توجه هستند. عجله در یک سخنرانی علمی برای پایان دادن به آن وسوسه‌انگیز است. بااین‌حال، صرف چند ثانیه بین انتقال اسلاید قبلی تا اسلاید بعدی به مخاطب شما کمک می‌کند تا آنچه را که شنیده است پردازش کند. از نشانه‌های واضحی استفاده کنید که نشان می‌دهد بخش خاصی را بسته‌اید و قرار است در مورد چیزی مرتبط اما متمایز صحبت کنید. این به مخاطب کمک می‌کند آنچه را که می‌شنود هضم کند.

مکث‌های به موقع را تمرین کنید تا اطمینان حاصل کنید که مخاطبان می‌دانند پایان آن بخش خاص از سخنرانی علمی شما بوده است. این روش دیگری است که به مخاطبانمان کمک می‌کنیم تا اطلاعات را هضم کنند!

در صورت امکان – توقف کنید و سؤال بپرسید! این می‌تواند یکنواختی یک سخنرانی را از بین ببرد و به مخاطبان شما کمک کند تا صحبت‌هایتان را دنبال کنند! البته این به معنی کند صحبت کردن نیست چون مخاطبین واقعاً این همه حوصله ندارند تا یک میلیون روز به صحبت‌های شما گوش کنند.

7. تمرین باعث کامل شدن می‌شود

تمرین چندین بار صحبت کردن می‌تواند معجزه کند تا هم استرس کمتری داشته باشید و هم جذاب‌تر سخنرانی علمی کنید. اکثر سخنرانان بزرگ، صحبت‌هایشان را با خودشان تمرین می‌کنند.

8. مراقب منابع و ماخذ باشید

از دیگر تکنیک‌هایی که باید در هنگام ارائه هر سخنرانی علمی باید مد نظر داشته باشیم این است که مراقب منابع و ماخذ باشیم و توجه داشته باشیم که:

1. منابع ما دست اول و قابل پذیرش باشند
2. منابع به روزباشند.
3. منابع قابل دسترسی و مورد قبول اساتید باشند.

9. احساسات خوبتان را به نمایش بگذارید!

تخمین زده می‌شود که بیش از نیمی از ارتباطات انسانی غیرکلامی است. آنچه شما می‌گویید مهم است، اما نحوه بیان آن شاید حتی بیشتر از این مهم باشد. (رجوع کنید به مقاله زبان بدن چیست؟) شما می‌توانید شگفت‌انگیزترین و شایسته‌ترین اکتشاف نوبل را داشته باشید، اما بعید است که توجه کسی را جلب کنید اگر آن را غیرکلامی نشان ندهید.

این یعنی چی؟ این به این معنی است که به کار خود علاقه‌مند شوید و از فرصتی برای راهنمایی مخاطبان خود و به اشتراک‌گذاری آن با آن‌ها هیجان‌زده شوید.

می‌توانید برای دوستانتان اجرا کرده و نظرشان را جویا شوید: خیلی مصنوعی هستم؟ باید جدی‌تر باشم یا شوخ و کول تر؟ آیا زیاد مکث می‌کنم یا کم؟ و … .

برای ارائه یک سخنرانی عالی، نیازی نیست که فردی فوق‌العاده پرانرژی و برون‌گرا باشید، اما توجه داشته باشید که انرژی شما به مخاطبان اطرافتان منتقل می‌شود. وضعیت بدنی و آنچه می‌پوشید را در نظر بگیرید. (رجوع کنید به مقاله پوشش سخنران) اگر برای ارائه یک سخنرانی عالی نیاز به پوشیدن لباس‌های راحت دارید، این کار را انجام دهید. اگر نیاز به پوشیدن کت‌وشلوار یا کت‌وشلوار دارید، آن را انتخاب کنید.

10. فقط به بیان اطلاعات بسنده نکنید

از نکات مهمی که باید به آن توجه ویژه داشته باشیم این است که نباید فقط به بیان اطلاعات بسنده کنیم! اطلاعات بسیار خوب هستند اما کافی نستند. اگر اطلاعات خوبی داریم باید بیان خوبی هم برای اطلاعات داشته باشیم و همین جمله استیو جابز بیانگر این موضوع مهم است:

مشکل جدی افراد تخصصی و علمی، این است که بیشتر به خود محتوا توجه می‌کنند تا نحوه ارائه آن.

این که باید محتوای خوبی داشته باشیم یک اصل بدیهی و مسلم است اما نباید تحت هیچ شرایطی از روش‌های جذاب کردن محتوا و میخکوب کردن مخاطبان در سخنرانی بی بهره بمانیم.

11. قسمت پرسش و پاسخ

یکی از بخش‌هایی که نگرانی زیادی برای بسیاری از سخنرانان علمی به همراه دارد قسمت پرسش و پاسخ در سمینار هاست.

روش پاسخ دادن به سوالات در هر سمینار و برنامه‌ای متفاوت است و اگر بخواهیم چند نکته کلیدی در این رابطه ارائه کنیم باید بگویم که:

1. اعلام کنید که در انتهای برنامه بخش پرسش و پاسخ وجود دارد.
2. نسبت به سوالات سعی کنید گارد بازی نشان دهید (حتی اگر واقعاً این قسمت را دوست ندارید)
3. هر بار که سوالی پرسیده می‌شود، سوال را با ادبیاتی دیگر تکرار کنید و بپرسید که منظور شما این است؟
4. خودتان را برای سوالات چالشی آماده کنید و برای صحبت‌هایتان منبع داشته باشید.

اشتباهات متداول در سخنرانی علمی

 

اما در ارائه‌های علمی و پرزنتیشن‌های اشتباهات متداولی وجود دارد که در اینجا قصد دارم فقط سرفصل‌های آن را مطرح کنم و جزئیات هرکدام را در مقاله‌ای جداگانه مطرح کنم:

1. بمباران اطلاعاتی (ارائه حجم زیادی از محتوا که باعث عدم درک مخاطب می‌شود)
2. استفاده بیش از حد از واژگان تخصصی
3. عدم مدیریت زمان (بیش از حد طولانی شدن صحبت و خسته کننده شدن آن)
4. نبود بخش بندی

سخن پایانی

در این مقاله تلاش کردیم نگاهی به سخنرانی علمی کنیم که کمتر جایی از آن صحبت شده است. همچنین یازدهم نکته بسیار مهم در این مورد بیان کردیم که بدون تردید کمک می‌کند در این زمینه بهتر شوید و سخنرانی تخصصی و علمی بهتری انجام دهید.

کامنت‌هایتان را می‌خوانیم؛ بنابراین اگر نظری در زمینه این مقاله دارید، در قسمت کامنت‌ها برایمان بنویسید.

 

با دوره رایگان فن بیان، سخنرانی را به خوبی یاد بگیرید!

دوره رایگانی برایتان تدارک دیده‌ایم که تا به حال به بیش از 15 هزار نفر کمک کرده تا سخنوری و قدرت بیانشان را افزایش دهند. روی تصویر زیر کلیک کنید: