چگونه با کودک لجباز رفتار کنیم؟
سرفصل های مهم این مقاله
چگونه با کودک لجباز رفتار کنیم
چند روز پیش صحنه‌ای را دیدم که خیلی توجهم را جلب کرد. مادر نسیم خیلی اصرار داشت که نسیم غذا را در بشقاب بکشد و میل کند؛ اما نسیم که نزدیک به سه سالش بود دوست داشت غذا را در کاسه میل کند و هرچه مادر نسیم اصرار می‌کرد، نسیم حرف خودش را می‌زد و می‌گفت: «من می‌خواهم توی کاسه غذا بخورم». مادرش قبول نمی‌کرد و کلاً هیچ‌کدام کوتاه نمی‌آمدند. مادر نسیم می‌گفت حتماً باید غذا را در بشقاب بخوری. نمی‌شود غذا را در کاسه بخوری و می‌گفت مگر برنج را در کاسه می‌ریزند؟
خلاصه نسیم هم جیغ می‌زد و لجبازی می‌کرد. خلاصه مادر نسیم موفق شد و غذا را در بشقاب ریخت و گذاشت جلوی نسیم.
همان لحظه ناگهان نسیم ظرف غذا را روی فرش منزلشان خالی کرد و آنجا بود که فریاد مادرش بلند شد که «تو چقدر لجباز هستی؟ من از دست تو چه کار کنم؟ چرا حرف گوش نمی‌کنی؟»
- به نظر شما چونه با کودک لجباز رفتار کنیم؟
- تجربه شما در نوع برخورد با کودکان لجباز چیست؟
با هم نگاهی به این قضیه می‌کنیم.
«لجبازی کودکان» یعنی چه؟
اگر بخواهیم به مفهوم لجبازی پی ببریم، لجبازی یعنی اینکه فرد روی عقاید و نظرات خود پافشاری و اصرار داشته باشد و با نظرات و عقاید دیگران مخالفت کند. حالا این تعریف کلی لجبازی است؛ اما اگر بخواهیم برای کودکان هم معنا کنیم هر کاری که کودک دوست دارد انجام بدهد و برای انجام آن مصمم است و به حرف هیچ کسی گوش نمی‌کند می‌شود «لجبازی»
شاید بتوان گفت لجبازی، سرسخت بودن هم معنا می‌دهد. افرادی که در نظر و عقیده‌ای که دارند سرسخت هستند و دوست دارند که روی حرف و عملشان بایستند به نوعی لجبازند.
لجبازی از کجا شروع می‌شود؟
لجبازی از زمانی شروع می‌شود که کودک وارد مرحله استقلال می‌شود. این رفتار ناسازگارانه از سن یک سالگی شروع می‌شود و در دو تا سه سالگی به اوج خود می‌رسد و حتی می‌تواند ادامه داشته باشد.
حالا این لجبازی در هر مرحله از زندگی فرد متفاوت است. افراد در مرحله نوجوانی برای اینکه استقلال داشته باشند دست به لجبازی کردن با والدین یا اولیا یا مربیان در مدارس خود می‌زنند.
و در بزرگ‌سالی شخص برای حفظ موقعیت و اثبات قدرت خود دست به لجبازی می‌کند.
پس با توجه به این مطلب همیشه با نوعی از لجبازی در سنین مختلف روبرو هستیم و اگر این مسئله را در کودکی نتوانیم حل کنیم در هر مرحله از سن فرد با نوعی عملکرد فرد مواجه هستیم که معنایش همان لجبازی است.
لجبازی ژنتیکی است یا اکتسابی؟
بدون تردید روحیات و خلقیات والدین روی کودکان اثر می‌گذارد. سرسختی در کودکان می‌تواند ژنتیکی یا یک رفتار اکتسابی باشد. این امکان وجود دارد که شما سهواً به کودک بیاموزید که لجوج باشد.
لجبازی یک مسئله ژنتیکی هم می‌تواند باشد اما مسئله مهم این است که شرایط محیطی و تربیتی که ما برای کودکان خود فراهم می‌کنیم بسیار نقش موثرتری دارد.
بنابراین باید گفت هیچ کودکی به صورت کامل با روحیه لجبازی متولد نمی‌شود. بلکه با فطرت پاک قدم به جهان هستی می‌گذارد و این عوامل سازنده تربیتی هستند که می‌توانند از او یک فرد سازگار یا لجوج و یک‌دنده بسازند.
دختران لجبازترند یا پسران؟
شاید خیلی سخت باشد که گفت در حال حاضر کدام یک لجبازتر هستند. دختران یا پسران؟
چیزی که مشخص و معلوم است این که در هر دو گروه جنسی دختر و پسر فرآِیند لجبازی کردن دیده شده است؛ اما شیوع این قبیل مشکلات رفتاری در میان پسران بیشتر از دختران دیده می‌شود. علت آن هم می‌تواند تفاوت‌های سرشتی این دو گروه باشد.
معمولاً پسران در این زمینه مستعدتر از دختران هستند؛ و دختران حرف گوش کن تر از پسران دیده می‌شوند.
ویژگی‌های کودکان لجباز
لجبازی در کودکان یک پدیده رفتاری است که طی آن کودک از پذیرفتن و قبول نظر و خواست والدین یا بزرگ‌تر خود سرباز میزند. مثل اینکه پدر یا مادر یا مربی کودک از کودک می‌خواهد کاری را انجام دهد و کودک انجام نمی‌دهد و سعی می‌کند با گریه و خواهش یا با فریاد زدن به خواسته خود برسد. مثلاً کودکی در خیابان می‌خواهد شکلات یا وسیله بازی بخرد، اما بزرگ‌تر حاضر به انجام آن کار نیست و کودک برای رسیدن به هدفش فریاد میزند یا گریه می‌کند تا بتواند نظر و عقیده‌اش را به والدین خود تحمیل کند.
ز سوی دیگر پدر و مادر هم می‌خواهند نظر و عقیده خود را به مرحله اجرا در بیاورند. برای همین منظور به کودک امر و نهی می‌کنند و خواسته خود را مقدم به خواسته کودک می‌دانند و در اینجاست که تعارض پیش می‌آید و موجب درگیری‌های کلامی و همین‌طور فیزیکی می‌شود. چون هرکدام در یک سمت قرار می‌گیرند و می‌خواهند خواسته خود را عملی کنند.
گاهی اوقات می‌بینیم که والدین برای اینکه به خواسته خود برسند کودک را تنبیه فیزیکی می‌کنند.
برخورد با کودک سرسخت یا لجباز برای والدین یک چالش بزرگ محسوب می‌شود؛ زیرا انجام حتی کارهای اساسی مثل استحمام و خوردن غذا یا حتی خوابیدن یک نبرد روزمره است. مثلاً مدت‌ها سر میز غذا با کودک باید سرخوردن یا نخوردن غذا کنکاش کنیم تا غذا خود را میل کند.
یا ممکن است ما کودک شش‌ساله‌ای داشته باشیم که اصرار داشته باشد هر روز یک مدل لباس بپوشد؛ و هر روز پای خود را محکم به زمین بزند و اصرار داشته باشد که کار خودش را دنبال کند و به دستورات و قوانین خانوادگی سرپیچی کند.
چگونه با کودک لجباز رفتار کنیم ؟
با این چند راهکار، می‌توانید در کنترل (نه سرکوب) کودکان لجباز پیشرفت کنید:
به کودک خود گوش کنید
قطعاً یکی از بزرگ‌ترین مهارت‌ها در رفتار با بچه‌ها، دانستن این نکته است که ارتباطات یک مهارت دو طرفه است. اگر می‌خواهید کودک به حرف شما گوش کند، سعی کنید به حرف کودک گوش کنید. وقتی که کودک اصرار به انجام کاری یا عدم انجام کاری را دارد سعی کنید به حرف کودک گوش کنید و نظراتش را بشنوید.
به کودک لجباز اصرار نکنید
برای انجام یا عدم انجام یک کار، کودک را مجبور به انجام یا عدم انجام کار نکنید. بلکه با کودک همراه شوید. مثلاً اگر می‌خواهد موقع خواب تلویزیون تماشا کند با کودک همراه شوید و چند قدم با کودک همراهی کنید. تا کودک ببیند که شما اصرار به انجام آن کار ندارید. بعد شما می‌توانید نظر کودک را تغییر دهید. پس کمی همراهی اولیه لازم است؛ و بعد نداشتن اجبار انجام کار.
می‌توانیم اگر کودک برای نخوابیدن اصرار دارد ما به جای اینکه به کودک بگویبم «برو بخواب»، به کودک بگوییم «می‌آیی برایت در تختخوابت داستان بخوانم؟» شاید تغییر نوع بیان هم بتواند کمک کند تا کودک لجباز را تشویق کنیم تا فعالیت و کاری را که ما خواستیم را انجام دهد.
به کودک لجباز قدرت انتخاب بدهید
سعی کنید کودک را در آغوش بگیرید؛ و به کودک عشق بورزید. در ادامه اگر کودک حاضر نبود که درخواست شما را قبول کند می‌توانید چند گزینه در اختیارش قرار دهید. البته تعداد انتخاب‌ها نباید خیلی زیاد باشد بلکه دو یا سه گزینه می‌تواند باشد که از بین دو یا سه گزینه یک مورد را می‌تواند انتخاب کند.
سعی داشته باشید برای کودک دستورالعمل نداشته باشید. البته همه ما می‌دانیم که هر خانواده‌ای برای خودش یک سری قوانین و مقررات دارد که این باید به صورت واضح مشخص و معلوم باشد اما یک سری قوانین است که امکان انعطاف در آن وجود دارد. مثل ساعت خوابیدن که اگر کودک شروع به لجبازی برای زمان خوابیدن کرد ما بتوانیم دو تا سه گزینه برایش داشته باشیم. گزینه اول را خواندیم و فریاد نه نه کودک بلند شد گزینه بعدی را می گوییم تا کودک بین آنها یکی را انتخاب کند.
برای تربیت کودک لجباز باید صبور بود
چگونه با کودک لجباز رفتار کنیم . باید مدنظر داشته باشید که برای تربیت یک کودک لجباز خیلی باید صبورتر باشید. اگر بخواهیم آموزش توالت رفتن را به یک کودک مطیع آموزش دهیم خیلی راحت‌تر است از کودک لجباز. چون کودک لجباز حتی برای یادگیری فعالیتی که تمایل ندارد خیلی سرسختی نشان می‌دهد. ما برای تربیت یک کودک لجباز باید خیلی انرژی و وقت بگذاریم تا یک کودک مطیع.
سعی کنید که با کودک یک مکالمه معمولی داشته باشید و این مکالمه را تبدیل به مسابقه فریاد نکنید؛ اما اگر نتوانستید این را به گفتگو تبدیل کنید سعی کنید که گفتگو را به سمتی پیش ببرید تا در نهایت حرف و نظر شما باشد تا کودک متوجه شود که نتیجه نهایی گفتگو با شماست. چون یاد می‌گیرد اگر فریاد بزند حرفش خریدار دارد.
سعی کنید در خانه محیط آرامی فراهم کنید. مثلاً گذاشتن یک موسیقی آرامش‌بخش و ملایم کمک می‌کند که در خانه آرامش برقرار شود. اینجا می‌توانیم از موسیقی‌هایی استفاده کنیم که کودک دوست دارد؛ و از این طریق می‌توانیم نظر کودک را جلب کنیم.
به کودک خود احترام بگذارید حتی اگر لجباز بود
اگر می‌خواهید کودک شما به شما و تصمیمات شما احترام بگذارید قطعاً باید این احترام را شما به کودک خود را شما گذاشته باشید تا کودک به این درک برسد که باید احترام بگذارد. اگر ما بخواهیم نظر و ایده خود را تحمیل کودک کنیم فرزند ما هرگز نخواهد توانست اقتدار ما را بفهمد؛ اما اگر به این چند مورد دقت کنیم می‌توانیم شرایط بهتری را آماده کنیم.
- با کودک خود دنبال همکاری باشید نه اینکه بخواهید بخشنامه‌ای عمل کنیم.
- قوانین خانواده باید مشخص و معلوم باشد.
- با کودک خود همدلی کنید و هرگز احساسات و ایده‌های کودک خود را کنار نگذارید.
کودکان لجباز بسیار حساس هستند
در برخورد با کودک لجباز خود مراقب لحن و زبان بدن و کلماتی که استفاده می‌کنید باشید.
به جای اینکه به کودک بگوید چه‌کاری انجام دهد با کودک خود شریک شوید و بگویید بیایید با هم این کار را انجام بدهیم، به جای اینکه بگوییم: «این کار را باید انجام دهی!»
به کودک نشان دهید که به او اعتماد دارید و منظورتان را واضح و معلوم بیان کنید.
اگر کودک شما حاضر نیست وسایل و اسباب بازی‌هایش را جمع کند می‌توانید در قالب بازی از کودک بخواهید که این کار را انجام دهد. به جای «اتاقت را جمع کن» می‌توانیم به کودک بگوییم «بیا باهم اتاقت را جمع کنیم.»
با کودک سرسخت خود مذاکره کنید
گاهی اوقات نیاز است که با کودکان هم مثل بزرگ‌ترها مذاکره کنیم. برای اینکه کودک به شما گوش کند، باید ببینید چه چیزی مانع از شنیدن صحبت شماست؟
می‌توانید با پرسیدن اینکه «شما از چه چیزی ناراحت هستی؟ یا اینکه چه مسئله‌ای داری؟» شروع کنید به سؤال کردن تا کودک لجباز شروع به صحبت کند. وقتی کودک لجباز را وادار به صحبت کردن کردید، او می‌فهمد شما به خواسته‌هایش احترام می‌گذارید و حاضرید آنها را مدنظر قرار دهید. مثلاً کودک دوست ندارد فلان ساعت مقرر به رختخواب برود. به جای اصرار می‌توانیم روی یک ساعت که مناسب هردوی ماست مذاکره کنیم.
این مذاکره می‌شود برد، برد.
کودک لجباز از پدر و مادر لجباز می‌آموزد
کودکان از طریق مشاهده و تجربه یاد می‌گیرند، اگر والدین خود را در تمام مدت در حال مشاجره ببینند، یاد می‌گیرند که مثل آنها تقلید کنند. اختلافات زناشویی بین والدین می‌تواند خانه را تبدیل به یک محیط استرس‌زا کند؛ و بر روی روحیه و رفتار کودکان تأثیر بگذارد.
طبق مطالعاتی که روانشناسان انجام دادند اختلافات زناشویی می‌تواند منجر به عقب‌نشینی اجتماعی و حتی پرخاشگری در کودکان شود.
ما خیلی از مواقع می‌بینیم که پدر و مادر خودشان مدام در حال لجبازی با هم هستند. قطعاً کودکان رشد پیدا کرده در این خانواده لجباز و لجوج می‌شوند؛ جالب است معمولاً وقتی کودکی در این خانواده لج می‌کند و با دادوبیداد و سروصدا می‌خواهد حرفش را به کرسی بنشاند و جالب اینجاست که این والدین به کودک خود می‌گویند «تو به کی رفتی که این‌قدر لجباز هستی؟» و نمی‌دانند که خودشان نقش پررنگی در این قضیه دارند.
از دریچه چشم کودکتان دنیا را ببینید
برای درک رفتار کودک سخت یا لجباز باید اوضاع را از دید او بررسی کرد. باید پای خود را در کفش کودک خود کنیم و تصور کنیم که اگر با ما این‌گونه رفتار می‌شد چه واکنشی نشان می‌دادیم. چون ما هرچقدر کودک خود را بهتر بشناسیم، بهتر می‌توانیم با کودک رفتار کنیم و مهارت فرزند پروری را در خودمان نهادینه کنیم.
سعی کنید با کودک همدردی کنید. حتی اگر به خواسته‌اش نپرداختید اما می‌توانید ناامیدی یا عصبانیت کودک لجباز را درک کنید.
برای مثل اگر کودک شما مایل به انجام تکالیف خود نیست ممکن است که او دلیل اصرار شما را ندادند و یا اینکه کودک تمرکز کافی برای انجام تکالیف ندارد. شما می‌توانید با کوچک کوچک کردن تکالیف و قرار دادن وقفه‌های یک یا دو دقیقه‌ای در هنگام انجام تکالیف به کودک کمک کنید تا کارهایش را انجام دهد.
رفتار مثبت کودک لجبازتان را تقویت کنید
گاهی مواقع ما واقعاً نمی‌دانیم با کودکان سرسخت چه رفتاری داشته باشیم. چون کودک ما با هر صحبت ما مخالفت می‌کند.
برای رفع این مسئله می‌توانیم با کودک بازی «بله» را انجام دهیم. این بازی یک راهبرد هوشمندانه است برای تغییر پاسخ‌های منفی کودک. ٌاین بازی را سوزان استیفلمن که در زمینه خانواده درمانی فعالیت می‌کند آموزش داده است.
در این بازی کودک لجباز باید به هر چیزی که می‌گویید بله یا نه بگوید. سؤالاتی مثل این «شما بستنی را دوست دارید، نه؟»
یا آیا شما بازی با اسباب بازی‌های خود را دوست دارید؟
آیا دوست دارید که فردا دایناسور شما در وان حمام شنا کند؟
این‌گونه سؤالات یا سؤالاتی از این دست باعث می‌شود کودک پاسخ‌های مثبت بدهد و ما در این جا می‌توانیم رفتار مثبت و کلام مثبت کودک را تقویت کنیم.
سعی کنید هر جایی که کودک صحبت و نظر شما را بدون کم و کاست قبول کرد را بولد کنید و آن را تشویق کنید.
غذا دادن به کودک لجباز چگونه است؟
مادران کودکان لجباز معمولاً با این کودکان سر میز غذا خیلی مسئله دارند. شاید بتوان بهترین پیشنهادی که به این مادران داد این است که نگران نباشند کودکان از بی غذایی خدای نکرده نمی‌میرند.
پس نگران نباشید. چون این کودکان بیشترین لجبازی را زمانی می‌کنند که می‌دانند ما مادران در این مسئله حساسیت داریم. پس حساسیت را بگذاریم کنار و شروع کنیم به اینکه کودک را درگیر کنیم.
1- مثلاً به کودک بگوییم بیا با هم میز ناهار یا شام را بچینیم. می‌توانید به او بگویید: «عزیزم تو برو بشقاب را بگذار سر میز». همچنین می‌توانید ترتیبی بچینید که کارهای کوچک را کودک انجام دهد.
2 ـ از روش‌های خلاقانه برای غذا خوردن کودک استفاده کنید. مثلاً بشقاب خاص یا چیدمان بشقاب برای کودک که از زیبایی و جذابیت هم برخوردار باشد.
3 ـ غذا را به تکه‌های کوچکی تقسیم کنید و ترغیب کنید که یک تکه کوچولو (یک لقمه یا یک نیش) از این غذا را میل کند.
4 ـ اگر غذای خود را تمام کرد دسری که دوست دارد را به عنوان هدیه به او بدهید.
آیا لجبازی کودکان همیشه بد است؟
ما همه این مطالب را گفتیم اما باید بدانیم که روانشناسان حوزه تربیت کودک می گویند کودکان لجباز، ویژگی‌های مثبتی هم دارند. به بیان دیگر، لجبازی نشانه بدی نیست.
لجبازی همیشه هم بد نیست. کودکان لجباز معمولاً سرسخت و مستقل اند و روحیه رهبری بالایی دارند…
این کودکان بسیار مصمم هستند و کسانی هستند که دارای اراده قوی و بسیار با هوش و خلاق هستند. این کودکان سؤالات زیادی می‌پرسند. آنها دوست دارند مستقل باشند. کودکان لجباز دوست دارند کارهایشان را به بهترین شکل انجام دهند. این کودکان معمولاً دارای روحیه رهبری هستند.
چند نکته خیلی مهم
هرگز با کودک لجباز مقابله به مثل نکنید.
هرگز کودک لجباز را تنبیه نکنید.
با کودک لجباز گفتگو کنید.
کودک رفتار لجباز گونه را از والدین خود می‌آموزد. پس اگر کسی باید تغییر کند اول والدین هستند.
در پایان اگر نکات بیشتری به ذهنتان رسید خیلی خوشحال می‌شویم ما را آگاه کنید.
در انتهای این مقاله، نقشه راه بهبود و توسعه فردی کودکان در سایت بیشتر از یک را در اختیار شما قرار می دهیم:
نقشه راه بهبود و توسعه فردی کودکان در سایت بیشتر از یک
پیش از اینکه به موضوع «تمرین تمرکز برای کودکان» بپردازیم، به شما نقشه راهی کوتاه و کاربردی برای بهبود فردی کودکانتان پیشنهاد می کنیم. لطفاً این لینک ها را به همین صورتی که در اینجا قرار داده شده و به همین ترتیب، دنبال کنید:
- چگونه با کودک خود صحبت کنیم؟
- آموزش فن بیان کودکان؛ تکنیک‌های مهم و علمی!
- 9 راه افزایش عزت نفس کودکان
- 10 راهکار برای افزایش خلاقیت در کودکان
- چطور دعوای کودکان را کنترل کنیم؟
- تمرین تمرکز برای کودکان
مهارت های کلامی و فن بیان نوجوانان، دروازه ای بسیار مهم برای ورود موفق آن ها به اجتماع محسوب می شود. در مجموعه بیشتر از یک ، تا به حال 9 دوره فوق العاده مهارت های ارتباطی کودکان و نوجوانان برگزار شده و ابراز رضایت والدین و خود بچه ها از این دوره ها، حکایت از تاثیرگذاری بالای این دوره ها دارد.
روی لینک زیر کلیک کنید و اطلاعات تکمیلی را بخوانید. دوره جدید کودکان و نوجوانان به زودی آغاز خواهد شد:
۳ دیدگاه دربارهٔ «چگونه با کودک لجباز رفتار کنیم؟»
وای که چقدر این مطلب به کار میاد
سپاس بابت همراهی ارزشمندتون؛ امیدواریم در مقالات بعدی نیز در خدمتتون باشیم.
بیشتر ازیک نفر
تعامل کردن برای کسایی که قبل از این حرفشون رو با خشم و زور به کرسی می نشوندند مهارت سخنی به دست آوردنش.