تا حالا شده خیلی با دقت به این سوال فکر کنید که «مغز انسان چگونه کار می کند؟»

نحوه کارکرد مغز انسان همیشه جذاب بوده است. تا جایی که حتی باراک اوباما حدود 5 سال پیش طرح بزرگ 100 میلیون دلاری ای را برای تهیه یک نقشه بزرگ از مغز انسان کلید زد و این طرح کماکان ادامه دارد. (منبع) 

مغز ما آنقدر ارگان حیاتی، پیچیده و مهمی است که همیشه بخشی جذاب برای دانشمندان بوده است. لابد شما در مورد هم آزمایش های متعددی که روی مغز افراد موفق مثل انیشتین انجام شده است را دنبال کرده اید و همیه برایتان جذاب بوده است.

چه بخواهید زبان جدیدی یاد بگیرید، آشپزی کنید، یک ابزار موسیقی یاد بگیرید، یا از کتاب‌هایی که می‌خوانید یادداشت‌برداری کنید، مهم است از فرایند عجیب و غریب یادگیری در مغز آگاه باشید.  اگرچه مغز ما انسان ها تفاوت های بی شماری حتی با اعضای خانواده خودمان دارد، اما در فرایند یادگیری و استفاده از اطلاعات تازه، شباهت هایی بین همه مردم هست. دانستن این که مغز انسان چگونه کار می کند به ما کمک می کند مناسب‌ترین استراتژی برای یادگیری چیزهای جدید را انتخاب کنیم.

البته در مقاله « مغز انسان چقدر پیچیده است؟» هم در مورد مغز انسان و پیچیدگی‌هایش قبلا برایتان نوشته‌ایم…اما در این مقاله شش چیز درباره سیستم‌های یادگیری مغز یاد می گیرید.

1- ما اطلاعات را به صورت «بصری» بهتر درک می‌کنیم

گفته می‌شود که تقریبا نیمی از مغز ما مستقیما مشغول پردازش اطلاعات بصری است. یافته ها نشان می دهد نورون‌های وابسته به پردازش «بصری» در حدود 30 درصد از قشر مغز را تشکیل می‌دهند. این واقعاً بخش بزرگی از مغز ماست. وقتی چیزی را با چشم می بینیم، مغز ما تلاش می کند آن را به صورت کدهای رمزنگاری شده، پردازش و سپس ذخیره کند. در حقیقت می توانیم بگوییم چشم ها و تصاویری که میبینیم بخش بسیار بزرگی از اطلاعات ورودی به مغز ما را تشکیل می دهد.

نیمی از مغز ما به دیدن، پردازش داده های تصویری و بیرون کشیدن اطلاعات از چیزهایی که میبینیم اختصاص می یابد. پنجاه درصد دیگر مغز، قدرتش را بین سایر فعالیت ها تقسیم می کند

شاید عجیب باشد اما یکی از شگفتی ها در مورد عملکرد «بصری» یا «دیداری» مغز این است که با «متن» هم مانند «تصویر» رفتار می کند. یعنی هر کلمه ای که می خوانید، به صورت «یک تصویر» در مغز ذخیره می‌شود. این مساله یادگیری از طریق خواندن را در مقایسه با آسانی یادگیری بصری، ناکارآمد می کند و به چالش می کشد.

اینکه مغز ما به به صورت بصری بهتر کار می کند را می توانید این‌گونه تست کنید که توجه ما بیش از اشیاء ساکن، به طور ویژه ای به اجسام متحرک و به طور کلی چیزی که دارای حرکت  باشد معطوف می شود. پس در حوزه یادگیری، آموزش با فیلم و انیمیشن و تصویر به شدت بر تاثیر آموزش کمک می کند.

دانستن این موضوع چه اهمیتی دارد؟

می توانید از این یافته ها، برای آموزش و یا یادگیری استفاده کنید. مثلاً برای آموزش یک موضوع به کودک از عناصر بصری استفاده کنید. یا برای یک ارائه یا سخنرانی از فیلم، انیمیشن یا پاورپوینت های دارای تصویر استفاده کنید.

از فلش‌کارت های حاوی تصویر برای به خاطر سپاری مطالب یا دایره واژگان بهره ببرید. به یاداشت هایتان آیکن و تصویر اضافه کنید. از رنگ های مختلف در یادداشت برداری استفاده کنید. (حالا می فهمیم چرا در طراحی یک مایندمپ یا نقشه ذهنی از رنگ های مختلف استفاده می کنیم). مفاهیم جدیدی که یاد می گیرید را در غالب نمودار طرح بندی کنید.

2- تصاویر بزرگ و کلی بهتر از جزئیات در یاد ما ماندگار می شوند

وقتی می خواهیم انبوهی از اطلاعات را به سرعت به یاد بسپاریم، به احتمال زیاد در میان سیلی از اطلاعات غرق خواهیم شد و از یادمان خواهد رفت.

یک راه عالی برای جلوگیری از غرق شدن در اطلاعات ریز و جزئی، استفاده از یک تصویر کلی در هر بخش است. به عبارت دیگر کافی است با یادگیری هر مفهوم جدید، به خود یادآوری کنیم که این مفهوم کدام بخش از موضوع مورد مطالعه ما را تعریف می کند. برای این کار در ذهن خود یک تصویر بزرگ از موضوعی که درباره آن مطالعه می کنید؛ بسازید و بگذارید مفاهیم جای خودشان را در این تصویر پیدا کنند. درست مثل یک پازل بزرگ که از کلی پازل کوچک تشکیل شده است.

مغز ما تمایل دارد به جای توجه به جزئیات، کلیات را به خاطر بسپارد…

وقتی مغز ما اطلاعات تازه ای دریافت می کند، اگر بتواند آن را با دانش پیشین و اطلاعات قدیمی تر پیوند دهد، بهتر به یاد خواهد سپرد. بنابراین بهتر است در یادگیری موضوعات جدید، ابتدا از کلیات شروع کنید و مرحله به مرحله وارد جزئیات شوید. با این روش در هر مرحله نقاط بیشتری برای وصل کردن خواهید داشت.

مثال: 

در مغز ما هم وقتی به حدی از اطلاعات مرتبط با یک موضوع دسترسی داده شد؛ اطلاعات ورودی جدید بهتر طبقه بندی خواهد شد. مثلاً وقتی یک جلیقه سیاه رنگ به این قفسه اضافه شد، می دانید که دقیقاً آن را در کدام قفسه قرار دهید. 

مغز ما البته یک تفاوت عمده با مثال کمد لباس دارد. در کمد لباس، یک پیراهن همزمان نمی تواند در دو قفسه قرار داشته باشد. اما در مغز ما قابلیت پیوست کردن اطلاعات تازه در چندین زمینه مرتبط وجود دارد. چون در زمان یادگیری، مغز ما آن ها را به بسیاری موضوعات دیگر هم مرتبط کرده است. بنابراین اگر یکی از لینک ها شکسته شود؛ دسترسی به اطلاعات از سایر لینک ها امکان پذیر است.

---

در کتاب «قله» از اندرس اریکسن و ترجمه «پیام بهرام پور»، از تحقیقات شگفت انگیز پیرامون موفقیت و تخصص در هر کاری، رمزگشایی شده است:

کتاب قله 

---

 

دانستن این موضوع چه اهمیتی دارد؟

یک نمودار بزرگ یا یک صفحه یادداشت را در دسترس داشته باشید تا بتوانید یک تصویر کلی از آنچه یاد میگیرید در ذهن نگهدارید و مفاهیم اصلی ای که تازه یاد گرفته اید را به آن اضافه کنید. بهترین چیزی که می توانید برای انجام چنین کاری یاد بگیرید، مایندمپ یا نقشه ذهنی است.

فقط آموزش نقشه ذهنی به شما کمک می کند یک تصویر کلی و همه جانیه از موضوع و جزئیات داشته باشید و مطالب را به صورت عمیق تر و دقیق تری یاد بگیرید.

3- خواب، به شدت بر نوع یادگیری و به خاطرسپاری مطالب تاثیرگذار است

مطالعات متعدد نشان می دهد داشتن یک شب خواب، بین یادگیری یک چیز تازه  و دادن آزمون (امتحان) مربوط به آن، نتایج را به صورت عجیبی بهتر می کند.

همچنین یک چرت نیم ساعته روزانه می تواند مثل یک شب خواب کامل در بهبود یادگیری، موثر باشد. در مطالعه ای که در دانشگاه کالیفرنیا (University of California)، به رهبری پروفسورمتیو واکر (Matthew Walker) انجام شد؛ شرکت کنندگان به انجام یک کار چالشی دعوت شدند. از یک گروه خواسته شد که پس از چرت زدن چالش را مجددا انجام دهند. گروه دیگر پس از همین مقدار بیدار ماندن چالش را تکرار کردند. نتایج این نحقیق نشان داد که گروه اول (که چرت زده بودند)  عملکرد بهتری از خود نشان دادند.

اهمیت خواب کافی حتی «قبل از یادگیری» هم زیاد است.

دکتر متیو واکر ادامه می دهد:‌ «خواب برای مغز، مثل خشک کردن یک اسفنج است. مغز را قادر به جذب اطلاعات تازه می کند.»

دانستن این موضوع چه اهمیتی دارد؟

قبل از رفتن به رختخواب، مهارت های تازه ای که در طول روز یادگرفته اید را مجدداً تمرین کنید و آموخته های درسی جدیدتان را مرور کنید. زمانی که از خواب بیدار می شوید؛ سعی کنید از چیزی که از آخرین آموخته هایتان به یاد می آورید، یادداشت برداری کنید.

مقاله مرتبط با خواب: چطور صبح از خواب بیدار شویم؟ سحرخیزی

4. محرومیت از خواب، توانایی یادگیری اطلاعات جدید را کاهش می‌دهد

محرومیت از خواب چیز وحشتناکی است. از آنجا که ما به صورت کامل از «معمای خواب» و تاثیرات عجیب آن بر مغز آگاهی  نداریم، برای نیازمان به خواب، احترام کافی قائل نیستیم. با این که هنوز هم نمی توانیم آنچه در خواب برای ما اتفاق می افتد را به صورت کامل درک کنیم یا توضیح دهیم، اما می دانیم اگر خواب کافی نداشته باشیم چه اتفاقاتی می افتد.

محرومیت از خواب ما را «محافظه‌ کار» می کند و اجازه ریسک کردن را از ما می گیرد. این جلوگیری از ریسک باعث می شود به جای یاد گرفتن چیزهای تازه، به عادات قدیمی خود تکیه کنیم. در عین حال با کم خوابی، احتمال بروز آسیب های جسمی برای ما بیشتر می شود. چون بدن و مغز ما خسته است و به خوبی در برابر خطرات به ما هشدار نمی دهد.

نکته مهم تر اینکه  محرومیت از خواب می تواند توانایی مغز ما در دریافت اطلاعات تازه را تا 40 درصد کاهش دهد. با امکان برخورداری از خواب خوب (به ویژه خواب شبانه)  ذهنی آماده تر و فعال تر برای یادگیری خواهیم داشت.  شب بیداری به جز در مواقع بسیار ضروری، واقعاً ارزش را ندارد.

همانطور که در مقاله «یادگیری در 20 ساعت» خواندیم، 20 ساعت ابتدایی یادگیری زمانی بحرانی است. اگر در این ساعات فرد از خواب محروم بماند؛ تاثیر یادگیری بسیار کم می شود.

محرومیت از خواب می تواند توانایی مغز ما در دریافت اطلاعات تازه را تا 40 درصد کاهش دهد

دانستن این موضوع چه اهمیتی دارد؟

شب بیداری را فراموش کنید. تمرینات و مطالعات خود را روزها، زمانی که هشیار هستید انجام دهید. زمانی که چیز جدیدی یاد می‌گیرید؛ مواظب خوابتان و کیفیت آن باشید.

5- بهترین یادگیری وقتی است که «یاد بدهید»

اگر مطالب را با این دید که قرار است آن ها را به فرد دیگری آموزش دهیم، مطالعه کنیم؛ اطلاعات را بهتر دریافت کرده، بهتر در ذهنمان طبقه بندی می کنیم و صحیح تر و بهتر به خاطر خواهیم آورد.

در مطالعه ای، به نیمی از شرکت کنندگان گفته شد که از اطلاعاتی که باید یاد بگیرند؛ آزمون گرفته خواهد شد و به نیم دیگر آنها گفته شد که باید آموخته هایشان را به فرد دیگری آموزش دهند. نهایتا از هر دو گروه، آزمون به عمل آمد. گروه دوم، با این که عملا آموخته هایشان را به کسی توضیح ندادند؛ عملکرد بهتری در آزمون داشتند.

سرپرست این مطالعه آقای دکتر جان نستوئیکو (John Nestojko) می گوید:

«این مطالعه نشان می دهد تصور ذهنی دانش‌آموزان، قبل و هنگام مطالعه روی کیفیت یادگیری آن ها تاثیرگذار است. ایجاد تصور ذهنی مثبت در دانش‌آموزان می تواند به طور موثری با روش های ترجیحا ساده، انجام شود.»

یادگیری مطالب با ایده آموزش آن به دیگران (مثل آموزش تندخوانی) می تواند به طور ناخوداگاه ما را به استفاده از روش های تازه یادگیری و طراحی آموزشی دقیق تر، سوق دهد. مثلاً باعث می شود روی مهمترین بخش های مطالب، ارتباط بین مفاهیم مختلف و طبقه بندی دقیق مطالب در ذهنمان تمرکز کنیم.

دانستن این موضوع چه اهمیتی دارد؟

در یک دفترچه، درباره چیز هایی که یاد می گیرید بنویسید. مفاهیمی که آموخته اید را طوری توضیح دهید که گویی قرار است درسی برای دیگران باشند. بعد تاثیر این کار را خودتان خواهید دید.

6- ما مطالب پیوسته را بهتر یاد می گیریم

یکی از شیوه های رایج یادگیری، چیزی است که دکتر دیک اشمیت، محقق دانشگاه یو سی ال ای (UCLA) (از دانشگاه های مشهور کالیفرنیا) آن را «Block Practice» یا به فارسی «یادگیری پیوسته»می نامد. (شاید هم بشود به آن گفت یادگیری عمیق)

در این روش هنگام مطالعه یا تمرین، یادگیری ممتد بوده و روی یک موضوع خاص تمرکز می شود. نمونه این روش زمانی است که چند ساعت متوالی را صرف مطالعه یا تمرین می کنید.

آقای اشمیت از شیوه ای متفاوت در یادگیری می گوید. در این شیوه، که Interleaving نامیده می شود؛ موضوعات مورد مطالعه یا مهارت های مورد تمرین به صورت مخلوط، و با تنوع بیشتر ارائه می شوند. در یکی از آزمایشات، به شرکت کنندگان، با نشان دادن مجموعه ای تصاویر به عنوان نمونه، در مورد سبک های هنری مختلف آموزش داده می شد. گروهی از شرکت کنندگان با Block Practice، مطالب را آموختند. به این صورت که از هر سبک نقاشی 6 نمونه نشان داده شده و سپس سبک بعدی بررسی می شد. گروه دیگر مطالب را به صورت مخلوط آموختند (نمونه های سبک های نقاشی مختلف، بدون ترتیب خاصی نشان داده می شدند.)

سپس هر دو گروه، با معلوم کردن سبک هنری نقاشی ای که تا به حال ندیده بودند؛ امتحان پس دادند. گروهی که مطالب را به روش مخلوط آموخته بودند؛ 30 درصد نمره را کسب کردند. در حالی که گروه دیگر امتیازی در حدود 60 درصد داشتند.

نکته جالب این بود که چیزی حدود 70 درصد از شرکت کننده ها اعتقاد داشتند که block practice موثر ترین روش یادگیری است. با این آزمایش معلوم شد که باید درمورد این که کدام روش برای مطالعه بهتر است؛ تحقیقات بیشتری کنیم.

ظاهراً دلیلی که این روش بهتر عمل می کند این است که قابلیت های طبیعی ما، برای شناخت الگو ها را بهتر درگیر می کند. همچنین، ما را مجبور می کند که اطلاعاتی که می آموزیم را به طور منظم مرور کنیم.

دانستن این موضوع چه اهمیتی دارد؟

از نمونه کاربرد های Interleaving در دنیای واقعی، چرخیدن بین سه موضوع مورد مطالعه برای مرور مطالبی است. برای مثال برای یادگیری یک زبان جدید، می توانید توانایی های «اسپیکینگ»، «لیسنینگ» و «رایتینگ» را به طور دوره ای تمرین کنید. این روش از صرف زمان زیاد روی یکی از آن ها و سپس رفتن به مورد بعد، بهتر جواب می دهد. حتی موقع تمرین مهارت های فیزیکی، برای نمونه تمرین تنیس، می توانید آموزش هایتان در فورهند (جلودست)، بک هند و سرویس ها را به صورت دوره ای تمرین کنید.

چطور تندخوانی را حرفه‌ای، علمی، موثر و کاربردی یاد بگیریم؟

فرصت را از دست ندهید!

تقویت حافظه و هوش نیاز به تمرین و استمرار دارد اما کار خیلی سختی نیست. مغز ما یادگیری را دوست دارد. مغز ما از ورزش کردن لذت می برد. در دوره فوق‌العاده زیر، زیر با تازه ترین روش‌های تقویت حافظه و ذهن و هوش آشنا می شوید و به راحتی از بهترین تکنیک ها استفاده می‌کنید تا مغزی بازیگوش و خلاق داشته باشید. در این بسته غیرحضوری، علاوه بر تقویت ذهن، می توانید یاد بگیرید تندخوانی چیست؟ و چطور می‌تواند به شما کمک کند که یادگیری‌تان را متحول کنید:

علمی بیاموزید تا موثرتر و سریع‌تر بخوانید…!

از اینکه با مقاله « مغز انسان چگونه کار می کند؟ » همراه ما بودید از شما سپاسگزاریم. هر نظری دارید می توانید در پایین مقاله در قسمت کامنت‌ها برای ما بنویسید…