چگونه با خجالت و عدم اعتماد به نفس مبارزه کنیم؟

همه ما در موقعیت‌های مختلف زندگی‌مان خجالت را تجربه کرده‌ایم. در ارتباط با خانواده‌هایمان، سرکار در ارتباط با مدیرانمان، درخواست از جنس مخالف برای برقراری ارتباط و یا حتی برای سخنرانی یا ارائه خجالت بیش از هر چیزی با میزان اعتماد ما به خودمان رابطه دارد. در این مقاله تلاش کرده‌ایم ارتباط خجالت و اعتماد به نفس و تأثیری که اعتماد به نفس بر میزان خجالتی بودن ما دارد را بررسی کنیم. در بخش‌های انتهایی مقاله هم به بررسی راه‌های افزایش اعتماد به نفس و غلبه بر خجالت می‌پردازیم. پس در ادامه متن همراه ما باشید.

 

بهترین تعریف برای احساس خجالت

ابتدا بپردازیم که خجالت چیست؟ خجالت احساسی است که فرد حین تجربه آن نگران قضاوت و ارزیابی منفی دیگران است (1). فرد خجالتی مدام ترس و اضطراب این را دارد که در چشم دیگران ضعیف، زشت و یا کم‌هوش به نظر رسد. این ترس و اضطراب می‌تواند باعث شود که فرد از حضور در جمع و اجتماع خودداری کند و خود را آن‌گونه که باید ابراز نکند.

 

اعتماد به نفس به چه معناست؟

اعتماد به نفس به معنی باور به خودمان، مهارت‌ها و توانایی‌هایمان است (2). یک فرد با اعتماد به نفس بالا، به خوبی خود را می‌شناسد و از نقاط قوت و ضعف خود آگاه است. او همچنین نگاه مثبتی نسبت به خود و توانایی‌هایش دارد و می‌داند که می‌تواند زندگی‌اش را کنترل کند. در واقع احساس اعتماد به نفس بیش از هر چیزی با احساس کنترل درآمیخته شده است. این‌طور که فرد با خود می‌گوید: “من توانایی‌های لازم برای کنترل و پیشبرد زندگی‌ام را دارم”.

البته احساس اعتماد به نفس یک ویژگی مطلق نیست و فرد ممکن است در یک عرصه خیلی اعتماد به نفس داشته باشد و در عرصه دیگر کاملاً بی‌اعتماد به نفس باشد. مثلاً یک فرد ممکن است به آسانی از پس سخنرانی در جمع فارسی‌زبانان بربیاید و در این حوزه خیلی به خود و توانایی‌هایش اعتماد داشته باشد اما اگر بخواهد همان سخنرانی را به زبان انگلیسی اجرا کند پر از ترس و نگرانی شود. پس درمورد اعتماد به نفس این نکته خیلی ضروری است که ما بدانیم اعتماد به نفس یک ویژگی مطلق نیست و همخوان با نقاط قوت و ضعف ماست و می‌تواند از عرصه‌ای به عرصه دیگر متفاوت باشد.

 

آیا اعتماد به نفس با احساس خجالت ارتباط دارد؟

 

 

 

1. مشکل در برقراری ارتباط افراد خجالتی و بی اعتماد به نفس مدام نسبت به توانایی‌های خود نگران‌اند و مهارت‌های کافی برای برقرار ارتباط را ندارند. این افراد در رابطه‌هایشان با سختی‌های زیادی روبرو هستند و به سختی می‌توانند از فرصت‌هایی که برای آن‌ها پیش می‌آید استفاده کنند. این افراد به دلیل عدم داشتن مهارت‌های ارتباطی کافی نمی‌توانند رابطه‌های صمیمی و عمیقی را شکل دهند. این افراد همچنین در برقراری ارتباط با جنس مخالف بسیار نگران‌اند و برقراری ارتباط با جنس مخالف برایشان سخت است.

2. مشکل در ارائه نظر یکی دیگر از نشانه‌های افراد بی‌اعتماد به نفس و خجالتی این است که از ابراز وجود و نظر دادن می‌ترسند. این افراد مدام نگران‌اند که نظرهایشان در چشم دیگر احمقانه و مسخره به نظر برسند و به همین خاطر معمولاً از ارائه نظراتشان خودداری می‌کنند.

3. تردید در تصمیم‌گیری افراد بی اعتماد به نفس و خجالتی به دلیل شکی که به خود و توانایی‌هایشان دارند، مدام در تصمیم‌هایشان با ترس و نگرانی روبرو هستند و تصمیم‌گیری برایشان بسیار سخت است. این افراد حین تصمیم‌گیری اضطراب و ترس زیادی را متحمل می‌شوند و انتخاب برایشان بسیار سخت می‌شود.

4. خودخوری ذهنی یکی دیگر از نشانه‌های افراد خجالتی و بی‌اعتماد به نفس این است که مدام دچار نشخوار فکری‌اند و شدیداً خود را وارسی و ارزیابی می‌کنند. این افراد مدام در ذهنشان توانایی‌های خود را مورد ارزیابی قرار می‌دهند و گمان می‌کنند که دیگران نیز مدام آنان را تحت نظر داشته و قضاوت می‌کنند.

 

روش‌های افزایش اعتماد به نفس و غلبه بر خجالت

 

با توجه به آنچه تاکنون در این مقاله خوانده‌ایم خیلی خوب می‌دانیم که یکی از راه‌های غلبه بر خجالت و افزایش اعتماد به نفس است. در این قسمت به سراغ چند راه حل برای افزایش اعتماد به نفس می‌پردازیم:

 

1- رویدادهای کلیدی گذشته را شناسایی کنید

خیلی اوقات آنچه باعث بی‌اعتماد به نفسی ما می‌شود آسیب‌هایی‌ هستند که در گذشته به ما وارد شده‌اند. برای مثال ممکن است در خانه مورد تحقیر و سرزنش قرار گرفته باشیم و یا در مدرسه توسط همسالان مورد خشونت قرار گرفته باشیم. تأثیر تجارب گذشته در میزان اعتماد و باور ما به خودمان بیش از آن است که تصورش را می‌کنیم و این اتفاقات در آینده ما بسیار تأثیرگذار هستند. به همین خاطر برای افزایش اعتماد به نفس ابتدا باید به سراغ گذشته رفته و آسیب‌های آن را مورد تحلیل و بررسی قرار داد. با بررسی گذشته ما بهتر می‌توانیم دلایل رفتار کنونی‌مان را بپذیریم و این راه درمان را برای ما هموارتر می‌کند.

 

2- با ترس‌هایتان روبرو شوید

ترس‌های ما دروازه‌ای به سوی ضعف‌های ما هستند و ضعف‌های ما نیز عواملی‌اند که اعتماد به نفس ما را پایین می‌آورند. روبرویی با این ترس‌ها باعث می‌شود که با ضعف‌های خود بیشتر آشنا شده و بیشتر نیز آنان را بپذیریم. روبرویی با ترس‌ها و آشنایی با ضعف‌ها بدون شک یکی از مهم‌ترین قدم‌ها در ترمیم اعتماد به نفس هستند.

 

3- با خود صادق باشید

یکی دیگر از قدم‌های لازم جهت بهبود اعتماد به نفس، صداقت با خود است. این‌گونه که ضعف‌ها و قوت‌های خود را به خوبی ببینیم و هیچ‌کدام را انکار نکنیم. بعضی افراد نقاط قوت خود را نادیده می‌گیرند و بعضی نیز از ضعف‌های خود فراری‌اند و حاضر نیستند آن‌ها را ببینند. بااین‌حال صادق بودن با خود به ما این امکان را می‌دهد که همه‌جوره نسبت به خود آگاه باشیم و بدانیم چه چیزی را می‌توانیم کنترل کنیم و چه چیزی را نمی‌توانیم. این آگاهی به ما این امکان را می‌دهد که پیشاپیش از این مطلع باشیم که در چه موقعیت‌هایی می‌توانیم خوب عمل کنیم و در چه موقعیت‌هایی ضعف داریم. این صداقت به ما این امکان را می‌دهد که نقاط قوت خود را قوی‌تر کرده و ضعف‌هایمان را نیز تا حد ممکن بهبود ببخشیم.

 

4- مراقب باشید که نقاط قوت خود را دست‌کم نگیرید

 خیلی اوقات افراد مدام به ضعف‌های خود می‌چسبند ولی توانایی‌های خود را فراموش می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود که در موقعیت‌های مهم دچار تزلزل شوند و نگران و مضطرب شوند و خجالت را تجربه کنند. متأسفانه ما انسان‌ها توانایی‌ها و نقاط قوت خود را خیلی کمتر از آنچه واقعاً هست برآورد می‌کنیم. به همین دلیل در جهت افزایش اعتماد به نفس این خیلی ضروری است که ما لیستی از توانایی‌ها و نقاط قوت خود آماده کنیم و هرچند وقت یک‌بار به آن‌ها نگاه کنیم. (3)

 

5- مهربانی با خود را تمرین کنید

همان‌طور که در ابتدا توضیح دادیم خیلی اوقات بی‌اعتماد به نفسی ناشی از تحقیرها و سرزنش‌هایی است که دیگران بر ما روا داشته‌اند. این رفتار می‌تواند درونی سازی شود و باعث شود مدام به سرزنش و تحقیر خود بپردازیم. برای افزایش اعتماد به نفس ضروری است که با خود مهربان‌تر شویم و بیشتر خود را درک کرده و کمتر خود را سرزنش کنیم. در واقع همه ما آسیب‌های خود را داریم و این باعث می‌شود در بعضی از حوزه‌ها نتوانیم آن‌گونه که باید رفتار کنیم و یا ضعف نشان دهیم. به همین خاطر این خیلی ضروری است که مهربانی با خود را تمرین کرده و بیشتر خود را بپذیریم. این کار در بلند مدت باعث تسلط بهتر بر خودمان و افزایش اعتماد به نفس و غلبه بر خجالت می‌شود.

 

6- روی مقایسه‌های خود با دیگران کنترل داشته باشید

 مقایسه یکی از عناصری است که می‌تواند اعتماد به نفسمان را ویران کند. اگر واقع‌بینانه نگاه کنیم خیلی اوقات مقایسه ناخودآگاه اتفاق می‌افتد و نمی‌توانیم جلوی مقایسه خود با دیگران را بگیریم. بااین‌حال می‌توانیم کمی نسبت به خود و دیگران آگاه‌تر شویم و بدانیم که هرکدام از ما ضعف‌ها و قوت‌ها و اهداف خود را داریم و نمی‌توان با یک خط‌کش ثابت همه افراد را با هم مقایسه کرد. در واقع هرکدام از ما منحصربه‌فردیم و با استعدادها و ضعف‌های خود به دنیا آمده‌ایم. از طرفی نیز هرکدام از ما محیط زندگی و آسیب‌های خاص خود را داشته‌ایم. به همین دلیل نمی‌توان با یک معیار مشخص افراد را مورد مقایسه قرار داد چرا که شرایط زندگی‌شان یکسان نبوده است. باید بدانیم که مقایسه‌های ما از ریشه اشتباه‌اند و نمی‌توان انسان‌ها را به سادگی با یکدیگر مقایسه کرد. به همین خاطر بهتر است که مراقب باشید و با مقایسه دائمی خود با دیگران به اعتماد به نفس خود آسیب نزنید.

 

7- مهارت‌های تازه‌ای یاد بگیرید

 

مهارت‌های جدید از جمله مهارت‌های ارتباطی یکی از مهم‌ترین عوامل در میزان اعتماد به نفس ما هستند. به همین دلیل با کسب مهارت‌های جدید خیلی می‌توانیم بر اعتماد به نفس خود اضافه کنیم. مهارت‌هایی مثل فن بیان (به دوره رایگان فن بیان مراجعه کنید). بالاتر گفتیم که یکی از دلایل کمبود اعتماد به نفس بلد نبودن مهارت تصمیم‌گیری است. یادگیری مهارت تصمیم‌گیری یکی از بهترین راه‌ها برای افزایش میزان اعتماد به نفس است.

 

8- از بدن و سلامتی خود مراقبت کنید

 

بدن و ظاهر یکی از مهم‌ترین عوامل در میزان اعتماد به نفس ما هستند. به همین خاطر خیلی ضروری است که همان‌گونه که به ابعاد شخصیتی خود برای بهبود اعتماد به نفس می‌پردازیم، به بدن خود نیز توجه داشته باشیم و مراقب جسم و ظاهر خود باشیم. برای مثال باید به سیستم خواب خود و غذاهایی که می‌خوریم بسیار توجه داشته باشیم. از طرف دیگر نیز با ورزش و داشتن یک بدن خوش‌فرم می‌توانیم اعتماد به نفس خود را بیشتر کنیم. (4)

 

9- از روانشناس و روان‌پزشک کمک بگیرید

خیلی وقت‌ها، عدم اعتماد به نفس و خجالتی بودن دلیل‌های ریشه‌ای و مهمی دارند و این‌طور نیست که با چند تغییر خاص و یادگیری چند مهارت جدید بتوانیم اعتماد به نفس خود را افزایش دهیم و بر خجالت خود غلبه کنیم. به همین خاطر این خیلی ضروری است که از روانشناس‌ها و روان‌پزشکان به عنوان متخصصین این حوزه کمک بگیریم.

 

سخن پایانی

در این مقاله به بررسی ارتباط خجالت و اعتماد به نفس و شیوه بهبود آن‌ها پرداختیم. خجالت بیش از هر چیزی با نگرانی و احساس عدم کنترل همراه است و اعتماد به نفس برعکس خجالت با احساس توانمندی و کنترل همراه است. خجالت و اعتماد به نفس تا حد زیادی با یکدیگر درآمیخته‌اند و با افزایش اعتماد به نفسمان می‌توانیم بر خجالت خود غلبه کنیم. برای افزایش اعتماد به نفس ضروری است که خود و نقاط ضعف و قوت خود را به خوبی بشناسیم و بپذیریم. در ادامه نیز می‌توانیم با توجه داشتن به نقاط قوتمان و همچنین بهبود نقاط ضعفمان به افزایش اعتماد به نفس خود کمک کنیم.

 

یک قول: بعد از شهامت دیگر مثل قبل نخواهید بود!

بیش از 11 هزار نفر از مطالب دوره شهامت استفاده کرده‌اند تا خجولی و کمرویی خودشان را درمان کرده و دیگر اجازه ندهند کسی حقشان را زیر پا بگذارد!

روی تصویر زیر کلیک کنید و درباره این دوره بیشتر بدانید: