انگیزه واقعاً چیست؛ حلقه گمشده یک زندگی با کیفیت!
سرفصل های مهم این مقاله
اعتما
شاید با خواندن تیتر این مقاله آمده‌اید تا یک تعریف اساسی از انگیزه به دست بیاورید؛ اما در همین مقاله هم با تعاریف متعددی از انگیزه روبرو خواهید شد. انگیزه از آن واژه‌هایی است که هرکسی جوری آن را تعریف می‌کند. درست مثل فیل در تاریکی در داستان مولانا. انگیزه هم از آن عبارت‌هایی است که هرکس با توجه به دانش و دانسته‌هایش تعریفی متفاوت از آن ارائه می‌دهد. برای درک تعریف درست از انگیزه در ادامه متن با ما همراه باشید.
تعریف انگیزه چیست؟
تا حالا شده این سوال ذهنتان را درگیر خودش کرده باشد؟
- چرا صبح‌ها وقتی از خواب بیدار میشم سردرگمم و نمی‌دانم باید چه کارهایی را انجام بدهم.
- نمی‌دانم چرا دنبال هر کاری می‌روم به انتها نمی‌رسد و وسط راه مسیرم را عوض می‌کنم.
- نمی‌دانم چرا به هیچ‌کدام از آرزوهایم نمی‌رسم و یا حتی نزدیک آن‌ها هم نمی‌شوم؟
- انگیزه‌ای برای ادامه تحصیلم ندارم، آخرش که چی؟
در جواب بسیار ساده و کلی باید گفت که بسیاری از مردم هستند که بدون انگیزه کار می‌کنند. انگیزه یعنی نیرویی درونی یا بیرونی که باعث می‌شود ما به راه خود ادامه دهیم و نبود آن باعث می‌شود، هدفمان را وسط راه ول کنیم. داشتن انگیزه روی عملکرد ما و رفتار ما تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود برای اهدافمان تلاش کنیم.
- برخی افراد انگیزه را شکلی از هدفمند بودن تعریف می‌کنند.
- برخی دیگر آن را چیزی معادل شوق و اشتیاق می‌بینند.
- و عده‌ای آن را از جنس احساس می‌دانند و عده‌ای دیگر از جنس منطق.
انگیزه از آن چیزهایی است که خودمان می‌دانیم چیست، اما اگر کسی در خیابان بپرسد انگیزه واقعاً چیست، از تعریف آن عاجز خواهیم بود.
میوه‌های درخت انگیزه چیست؟
در این فیلم کوتاه پیام بهرام پور، از میوه‌های رسیده و بسیار جذاب انگیزه می‌گوید: بدون معطلی این فیلم را تماشا کنید. مدت فیلم یک و نیم دقیقه!
انگیزه ارثی است یا اکتسابی؟
اغلب افراد ذاتاً بی‌انگیزه نیستند. هر رفتار یا عمل یا فعلی که از ما سر می‌زند، بدون شک دستخوش یک انگیزه بوده است. حتی وقتی می‌خواهیم به خودمان صدمه بزنیم یا فکر خودکشی از سر ما می‌گذرد، احتمالاً با یک انگیزه این کار را می‌کنیم.
اما در این مقاله منظور از انگیزه، همان است که اغلب ما می‌دانیم: چیزی که ما را به حرکتی وادار کند. حرکتی اغلب مثبت.
بنابراین انگیزه به‌خودی‌خود ماهیتی ذاتی دارد؛ اما انگیزه به دست آوردن یا از دست دادن انگیزه، چیزی کاملاً یادگرفتنی است. بعضی‌ها انگیزه‌های فراوانی هرروز برای زندگی کشف و یا طراحی می‌کنند و برخی دیگر با کوچک‌ترین مانعی که بر سر راهشان پدیدار می‌شود، از حرکت می‌ایستند و انگیزه‌شان را از دست می‌دهند.
آیا انگیزه و انگیزش تقریباً یکی هستند؟
انگیزه و انگیزش در اغلب کتاب‌های خارجی تعاریف تقریباً مشابهی دارند. هم انگیزش و هم انگیزه از یک خانواده هستند. انگیزه یعنی چیزی که ما را به حرکت یا رفتاری وا‌می‌دارد و انگیزش یعنی چیزی که به حرکات ما جهت می‌دهد و به ما شوقی اعطا می‌کند که بتوانیم برخیزیم و کاری انجام دهیم.
در بیانی دیگر می‌گوییم فرق انگیزه با انگیزش تااندازه‌ای مثل فرق محرک با تحریک است.
می‌دانیم که تحریک حالتی است که در اثر دخالت یک محرک به وجود می‌آید، مانند انقباض و انبساط مردمک چشم، ترشح بزاق، لرزش پرده گوش، لرزیدن و عرق کردن که حالت‌هایی از تحریک را منعکس می‌کنند و در اثر محرک‌های نور، غذا، صدا، سرما و گرما به وجود می‌آیند. گرسنگی و تشنگی، حالت‌هایی از انگیزش هستند که در اثر دخالت انگیزه‌های نیاز به آب و غذا تجلی می‌کنند.
در یک جمع‌بندی کوتاه می‌توانیم بگوییم مهم‌ترین نشانه انگیزه این است که به رفتارهای ما نیرو و جهت می‌دهد.
مؤلفه‌های اصلی انگیزه واقعاً چیست؟
هر چیزی که به آن نام «انگیزه» بگذاریم، باید سه مؤلفه اصلی زیر را داشته باشد:
- جهت داشته باشد
- اصرار و پافشاری در آن باشد
- شدت داشته باشد
با این سه مؤلفه، انگیزه باعث می‌شود:
- رفتارهای هر شخص، دارای جهتی مشخص و هدفی معین باشد.
- موقع بروز مشکل یا مشاهده مانع، پافشاری نشان دهد.
- انرژی‌اش را به همین راحتی‌ها از دست ندهد و شدت عمل از خود نشان دهد.
مثلاً اگر می‌خواهید ببینید برای موفقیت در زمینه آموزش به دیگران انگیزه کافی دارید یا خیر، ببینید: انتخاب‌ها و تصمیمات شما در راستای آموزش و برای این رسالت شماست یا خیر. (جهت) بر این هدف اصرار و پافشاری دارید و برای آماده شدن در آن به اندازه کافی اصرار بر یادگیری دارید یا خیر و با دیدن یک مانع، به هر شکلی از آن رد می‌شوید یا جا می‌زنید و برمی‌گردید (اصرار و پافشاری) و آیا با شدت برای رسیدن به این هدفتان انرژی می‌گذارید و تلاش می‌کنید یا خیر.
در زمینه انگیزه چه نظریه‌هایی ارائه شده است؟
روان‌شناسان برای تبیین آنچه پشت انگیزه نهفته است، نظریه‌های مختلفی پیشنهاد کرده‌اند. از جمله نظریه‌های انگیزه می‌توانیم به نظریه‌های زیر اشاره کنیم:
1- نظریه رانه (drive theory)
رانه به شرایطی داخلی گفته می‌شود که رفتار را فعال می‌کند و به آن جهت می‌دهد. گاهی از انگیزه به جای آن استفاده می‌شود. نظریه رانه نشان می‌دهد نیاز ما به خوردن، نوشیدن، خوابیدن و چیزهایی شبیه به آن از نیازهای زیستی ما ناشی می‌شوند و به ما انگیزه لازم را می‌دهند تا برای رفع آن‌ها اقدام کنیم.
2- نظریه غریزه (instinct theory)
نظریه غریزه می‌گوید رفتارهای ما توسط غریزه‌هایمان تحریک می‌شوند. روان‌شناس‌های مشهوری مثل فروید و جیمز، می‌گویند برخی محرک‌های انسان باعث ایجاد انگیزه می‌شوند. این محرک‌ها مثل ترس، پاکیزگی و عشق برای بقای موجودات زنده اهمیت زیادی دارند.
3- نظریه برانگیختگی
نظریه برانگیختگی می‌گوید ما کارهایی می‌کنیم که سطح برانگیختگی‌مان را حفظ کند؛ بنابراین افرادی که انگیزه‌شان را از دست می‌دهند به دنبال فعالیت‌های چالشی نمی‌روند. در عوض کسانی که انگیزه بالایی دارند، دنبال چالش و هیجان و پویایی و فعالیت‌اند.
- مطلب مرتبط: ۱۳ راهکار عالی و کاربردی برای ایجاد انگیزه
انگیزش درونی مهمتر است یا انگیزش بیرونی؟
دنیل اچ پینک می‌گوید: «وقتی مجموعه‌ای از قواعد ساده داریم و مقصد مشخصی برای رفتن، انگیزش‌های بیرونی مثل پاداش، خوب جواب می‌دهد؛ اما وقتی حرف از عدم محدودیت و خلاقیت است، دیگر چنین پاداش‌هایی محرک نیست. جوایز، زاویه دید ما رو محدود می‌کنند و راه‌های ممکن ما رو کم می‌کنند.»
مطابق با تحقیقاتی که انجام شده، هنوز هم دقیقاً مشخص نشده است که انگیزش‌های بیرونی یا درونی کدام یک مهمتر است. بهترین راه به دست آوردن اعتماد به نفس، انجام کارهایی است که از آن‌ها می‌ترسیم…
انگیزه هم درونی است و هم بیرونی. انگیزه بیرونی از محیط به فرد داده می‌شود و شامل پاداش‌هایی مانند جوایز، پول، اعتبار اجتماعی و تحسین دیگران است. انگیزه‌های ذاتی در درون فرد شکل می‌گیرند، مانند حل یک جدول متقاطع پیچیده و نظایر آن که صرفاً نوعی لذت شخصی را به دنبال دارد.
- مطلب مرتبط: انواع انگیزه؛ با انواع مختلف انگیزه آشنا شوید!
مراحل شکل‌گیری انگیزه چیست؟
مراحل شکل‌گیری انگیزه را می‌توانیم به این شکل ذکر کنیم:
- نیاز به احساس تمایل
- انگیزه‌ای که در آن نیاز به تحریک است.
- وقتی که نیازها برطرف می‌شوند و به اهدافمان نائل می‌شویم.
بنابراین می‌توان گفت که: انگیزه یک پدیده روان‌شناختی است که به معنی نیاز و خواسته‌های افراد است و باید با یک طرح انگیزشی درگیر شوند.
چرا بی‌انگیزه می‌شویم؟
اصولاً برای تأمین نیازهای خود در زندگی لازم است تا اهدافی واضح و مشخص داشته باشیم و بر اساس آن اهداف حرکت نماییم. برای اینکه بتوانیم به‌راحتی در مسیر هدف گام برداریم داشتن انگیزه به عنوان یک موتور محرک از ابتدا تا انتهای هدف امری ضروری است.
حتماً تاکنون تجربه کرده‌اید که با یک انگیزه فوق‌العاده، بسیاری از اهدافمان را شروع می‌کنیم اما خیلی زود انگیزه‌های خود را از دست می‌دهیم و حتی ممکن است هدف را رها نماییم. ستاره‌ها بدون تاریکی نمی‌توانند بدرخشند.
دلایل کاهش انگیزه
- عدم توجه به مخالفت‌های احتمالی ضمیر ناخودآگاه
- نداشتن استراتژی یا راهکارهای مناسب در مسیر هدف (واضح نبودن هدف)
- نادیده گرفتن موانع موجود در سر راه هدف
- عدم اولویت‌بندی زمانی میان اهداف
- عدم هماهنگی میان منابع موجود و منابع لازم
- ناسازگاری میان هدف و ارزش
- نداشتن چشم‌انداز مناسب از هدف
- نداشتن اهداف جدید و متناسب با تغییر نیازها
سخن پایانی
در مقاله‌ای که در مورد انگیزه خواندید، تلاش کردیم تعاریفی از آن ارائه داده و مفهوم آن را بهتر بشناسیم. همچنین در مورد نظریه‌هایی که با موضوع انگیزه ارائه شده است، صحبت کردیم و فهمیدیم که انگیزه، هم می‌تواند عامل درونی داشته باشد و هم عامل بیرونی. لطفا نظرات خود را در قسمت کامنت‌ها برایمان بنویسید.
چطور انگیزه را عملی و کاربردی یاد بگیریم؟
دوره‌ای که به شما کمک می‌کند انگیزه‌تان را به صورت واقعی افزایش دهید:
۱ دیدگاه دربارهٔ «انگیزه واقعاً چیست؛ حلقه گمشده یک زندگی با کیفیت!»
*دلایل کاهش انگیزه
«نداشتن استراتژی یا راهکارهای مناسب در مسیر هدف (واضح نبودن هدف)
نادیده گرفتن موانع موجود در سر راه هدف
عدم اولویت‌بندی زمانی میان اهداف»
این موارد دقیقا داستان زندگی منه از همه مهمتر اون اولی